Zespół Aspergera potocznie określa się jako łagodną odmianę autyzmu dotyczącą przede wszystkim zaburzeń funkcjonalnych. Jest to rozległe, całościowe zaburzenie rozwojowe ze spektrum autyzmu o podłożu neurologicznym, którego przyczyny na ogół nie są znane. Najczęściej mówi się jednak o podłożu genetycznym. Zdaniem części badaczy gen chorobowy przekazywany jest z ojca na syna. Kolejną przyczyną ma być także wiek ojca – jeśli do zapłodnienia dojdzie, gdy ma on więcej niż 40 lat, ryzyko wystąpienia zespołu Aspergera jest wyższe. Na chorobę częściej zapadają dzieci, które w niemowlęctwie przeszły ciężkie infekcje oraz te, których matki w trakcie ciąży zaraziły się toksoplazmozą. Zespół Aspergera częściej rozwija się też u dzieci z uszkodzonym centralnym układem nerwowym oraz z dziecięcym porażeniem mózgowym.
Różnice między autyzmem a Zespołem Aspergera są wyraźne – osobom chorym na Zespół Aspergera jest znacznie łatwiej funkcjonować w świecie zewnętrznym. A najistotniejszą różnicą jest to, iż w dzieciństwie nie wykazują opóźnienia w obszarze rozwoju mowy, swobodnie posługują się językiem mówionym – choć może być on nietypowy, a nawet trochę dziwny. Dzieci takie wykazują też poziom inteligencji mieszczący się w granicach normy. Dlatego problemy rozwojowe dzieci z zespołem Aspergera diagnozowane są później niż zaburzenia autystyczne, gdyż pierwsze pojawiające się słowa często usypiają czujność rodziców i specjalistów, a niepożądane zachowania przypisywane są błędom wychowawczym. Dziecko z zespołem Aspergera jest zatem ocenianie jako niegrzeczne, niewychowane, uparte lub agresywne. Tymczasem wczesne symptomy zaburzeń właściwych dla zespołu Aspergera obserwować można u dziecka na długo przed wejściem w wiek przedszkolny.
Osoby z zespołem Aspergera cechują:
- upośledzenie umiejętności społecznych: problemy w nawiązywaniu znajomości, osoby takie nie nawiązują spontanicznie relacji, nie szukają kontaktu z drugim człowiekiem; nawet jeśli uda im się zainicjować kontakt, mają trudności, aby go podtrzymać; problemy z odczytywaniem sygnałów niewerbalnych (m.in. mowy ciała, mimiki) wysyłane przez inne osoby. Dziecko z zespołem Aspergera nie chce bawić się w grupie, ponieważ dużą trudność sprawia mu dostosowanie się do obowiązujących reguł oraz zmieniającej się sytuacji (brakuje przewidywalnego schematu). Tworzy ono relacje w oparciu o własne zasady, np. mówi, kiedy ma na to ochotę, a nie wtedy, gdy powinno adekwatnie odpowiedzieć na zadane pytanie; reakcje nieadekwatnie do sytuacji itd.
- mała elastyczność w myśleniu
- bardzo sprecyzowane, ograniczone, obsesyjne zainteresowania. W przeciwieństwie do autyzmu, w którym zainteresowania dotyczą przede wszystkim przedmiotów lub ich części, w Zespole Aspergera najczęściej skupiają się na określonych problemach intelektualnych. Czyli może to być obsesyjne zainteresowanie np. matematyką, pewnymi aspektami nauki lub czytaniem. Większość rozmów i zabaw obraca się właśnie wokół tych zainteresowań. Obsesyjne zainteresowania mogą dotyczyć też rozkładów jazdy pociągów, astronomii, rożnego rodzaju elementów plastikowych, części statków czy samochodów. U wielu dzieci te obsesyjne zainteresowania można skierować na inne tory, ale są i takie, u których fascynacja trwa aż do dorosłości i staje się podstawą kariery zawodowej.
- język, którego dziecko używa, jest często nieadekwatny do wieku – dziecko używa specjalistycznego słownictwa ze spektrum swoich zainteresowań. Niepokój rodziców powinien wzbudzić np. czterolatek używający skomplikowanych, rozbudowanych wyrażeń, w których słownictwo jest bardzo formalne, nadmiernie poprawne, a ton wypowiedzi monotonny
- problemy z akceptacją zmian
- zaburzenia integracji sensorycznej: często nadwrażliwość lub podwrażliwość na światło, dźwięk, dotyk, zapach, smak
- zachowania kompulsywne i rutynowe
- dyspraksja, czyli zaburzenia motoryczne. Objawia się to zazwyczaj jako niezdarność ruchowa, także manualna. Dzieci stawiają sztywne, niezręczne kroki; mogą mieć problemy z szybkim pisaniem oraz rysowaniem. Do tego mogą jeszcze dojść trudności w fizycznym naśladowaniu innych ludzi. Dyspraksja może powodować dysleksję.
Nie wszystkie te cechy jednak muszą wystąpić jednocześnie, aby zdiagnozować u dziecka to zaburzenie. Leczenie zespołu Aspergera polega na wielotorowej terapii. Podczas zajęć z psychologiem dziecko uczy się prawidłowych relacji społecznych, umiejętnego komunikowania swoich uczuć, empatii w stosunku do innych, reakcji na krytykę, czyli po prostu – współistnienia z innymi ludźmi. Dodatkowo podczas terapii normalizowane są także fizyczne zaburzenia u dziecka, a więc te związane z sensoryką (nadwrażliwość lub zbyt mała wrażliwość na bodźce). Terapia u dzieci z zespołem Aspergera w znacznym stopniu poprawia jego jakość życia. Dzięki leczeniu dziecko jest w stanie funkcjonować w społeczeństwie i tworzyć relacje z rówieśnikami.
Bibliografia:
- Jackson Luke „Świry, dziwadła i Zespół Aspergera”, Warszawa 2010
- Maciarz A., Biadasiewicz M. „Dziecko autystyczne z zespołem Aspergera”, Kraków 2005