Słuch to zmysł dzięki któremu dzieci poznają świat. Uczą się wsłuchiwać w odgłosy otoczenia, dźwięki przyrody oraz wszystko to co słychać z otaczającego świata. Cały świat przecież obfity jest w barwy i dźwięki. Można pokusić się o stwierdzenie, że nie zdarza nam się przebywać w absolutnej ciszy. A co dzieje się z dziećmi, które odbiór słuchowy mają zaburzony? Nie jest im łatwo funkcjonować prawidłowo.
Osoby, które pracują w szkołach lub takie, które mają styczność z dziećmi na przestrzeni lat na pewno zauważyły u dzieci pogorszenie percepcji słuchowej. Nie oszukujmy się, że zaburzenia takie nie istnieją. Opiszę tu jakie symptomy wskazują na zaburzenia tego typu.
Za odbiór (percepcję) dźwięków odpowiedzialny jest analizator słuchowy. Nie należy jednak z niedosłuchem utożsamiać zaburzeń analizy i syntezy słuchowej. Dzieci, które z jakiegoś powodu mają uszkodzony słuch nie słyszą dźwięków płynących z dużej odległości oraz tych cichych. Natomiast dzieci, które mają zaburzoną analizę i syntezę słuchową słyszą prawidłowo wszystkie dźwięki, ale nie są w stanie wyróżnić ich z potoku słów. Warto w tym miejscu napisać kilka słów na temat słuchu fonematycznego. Słuch ten bowiem odpowiada za zdolność wyodrębniania i identyfikowania dźwięków mowy. Spotykając na swojej drodze dzieci, które wykazują specyficzne trudności w nauce czytania i pisania ze słuchu możemy stwierdzić, że opóźnienia te powstały wskutek nieprawidłowego rozwoju słuchu fonematycznego.
Trudności wyżej opisane nie pojawiają się jednak na samym początku edukacji dzieci. Zdarza się natomiast, że zostają zauważone pod koniec I lub na początku II klasy szkoły podstawowej. Dzieje się tak, ponieważ w początkowym okresie nauki dzieci często radzą sobie całkiem dobrze z czytaniem, gdyż przy dobrej pamięci wzrokowej opanowują dany tekst pamięciowo. W miarę zaawansowania nauki czytania, gdy teksty stają się coraz dłuższe i pojawia się w nich wiele nowych, trudnych wyrazów -uczeń staje się bezsilny wobec napotkanych trudności. Ich przejawem jest uporczywe głoskowanie bez możliwości dokonania syntezy tego wyrazu. W późniejszym okresie można zaobserwować, że dzieci zaczynają przekręcać wyrazy, część odczytując a część zgadując, często zamieniają głoski, opuszczają je, czytają bardzo nierytmicznie z zaburzoną intonacją oraz akcentem zdaniowym, zauważamy również, że tempo czytania jest bardzo powolne. Najczęściej nie rozumieją przeczytanych treści, ponieważ cały ich wysiłek skupia się na technice czytania. Sytuacje, że coś złego dzieje się w obrębie słuchowym najłatwiej zauważyć podczas pisania ze słuchu. Dotyczy to zarówno dyktand, które stają się niezrozumiałe jak i zapisywania co jest zadane na prace domową w sytuacji gdy nauczyciel mówi a uczniowie zapisują. Przy lżejszych zaburzeniach występują następujące błędy: gubienie sylab, opuszczanie liter oraz łączenie wyrazów. Trudności szczególnie dostarcza dzieciom zapisywanie głosek, które są specyficzne dla języka polskiego: głosek ciszących, syczących i szumiących ( s – sz – ś, c – cz – ć, z – ż – ź), głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych (d – t, b – p, g – k, w – f), głosek, które tracą swą dźwięczność (torebka, sad, chleb), oraz głosek zmiękczonych przez kreskę jaki i przez „i”. Obserwujemy u dzieci trudności w różnicowaniu „ą” i „ę” oraz „j” i „i”.
Trudności w pisaniu ze słuchu utrzymują się dłużej niż w czytaniu. Zaburzeniom percepcji słuchowej towarzyszy zwykle słabsza pamięć słuchowa, dlatego właśnie dzieci często z trudem uczą się wierszy, ciągów słownych (miesiące, dni tygodnia), gorzej uczą się języków obcych oraz wykazują trudność w opanowaniu tabliczki mnożenia.
Mając na uwadze to, jak ciężko dzieciom z zaburzoną percepcją słuchową funkcjonować w świecie trzeba zastanowić się co zrobić, aby dzieci nie przejawiały takich trudności. Warto poświęcić czas już maluszkom i zacząć mądrze stymulować je w rozwoju analizatora słuchowego. Zwróćmy również uwagę na to jak głośno nasze starsze dzieci słuchają muzyki i czy nie robią tego w słuchawkach dousznych, bo gwarantuje, że nie poprawiają sobie tym słuchu a wręcz przeciwnie.
Bibliografia:
- B. Sawa „Jeśli dziecko źle czyta i pisze”.
- M. Szurmiak „Podstawy reedukacji uczniów z trudnościami w czytaniu i pisaniu”.