Mówienie wydłużone
Technika ta zakłada przekonanie pacjenta do maksymalnego wydłużenia poszczególnych elementów swojej wypowiedzi, co naturalnie prowadzi do zmniejszenia liczby słów wypowiadanych w danej jednostce czasu. Jej oparciem jest spostrzeżenie dokonane przez Bernarda S. Lee w swojej książce „Artificial stuttering” (sztuczne jąkanie) z 1951 r. W pracy tej jej autor zauważył, że osoby mówiące płynnie, które słyszą swoją wypowiedz z pewnym opóźnieniem (około 200 ms) zaczynają się zacinać. Owo „sztuczne jąkanie” przybiera formę głośniejszego mówienia, przedłużania samogłosek oraz powtarzania sylab. Dla odmiany zaś, osoby jąkające się, poddane podobnemu środowisku zaczynają mówić bardziej płynnie. Program terapii powinien początkowo zakładać zwolnienie tempa mówienia jąkającego się do 30-40 słów na minutę. Codzienne ćwiczenia w utrwalaniu tego tempa poprawiają znacznie kontrolę nad nim, automatyzują do pewnego stopnia stosowanie takiego tempa zwolnionego w mowie potocznej. Gdy płynność mowy jest już zadowalająca, można w dalszych etapach terapii przyspieszyć tempo przybliżając go do normalnego tempa, czyli do około 100-110 słów na minutę [1]. Należy przy tym mieć na uwadze, iż technika ta jest skierowana raczej do jąkających się, którym brakuje świadomości poprawnego brzmienia głosek.
Warunkowanie instrumentalne
Podstawowym celem stosowania metody warunkowania instrumentalnego jest likwidowanie niepożądanych zachowań (bez wnikania w ich przyczyny) oraz wyuczenie określonych zachowań (dzieląc czynności na elementarne etapy) [2]. Środkiem prowadzącym do tego jest wykorzystanie różnego rodzaju wzmocnień bodźców uznawanych za pożądane przy jednoczesnym ich braku (lub stosowaniu bodźców negatywnych)w przypadku działań niepożądanych. Jednakże by metoda ta przyniosła oczekiwane rezultaty należy przede wszystkim dokonać dogłębnej analizy zachowań pacjenta wraz z ustaleniem co traktuje on jako bodziec pozytywny, gdyż w każdym przypadku mogą się one diametralnie różnić. Mając na uwadze, że naszym odgórnym celem jest uzyskanie płynności mówienia będziemy nagradzać zachowanie pozytywne i karać lub ignorować te niepożądanie. Należy jednak być przy tym niezwykle ostrożnym. Otóż logopeda przede wszystkim zwraca uwagę na swojego pacjenta w momencie, kiedy mówi on niepłynnie, a nie kiedy mówi poprawnie. W ten sposób może on wytworzyć w podświadomości pacjenta skłonność do jeszcze częstszego niepłynnego mówienia i to całkowicie nieświadomie. Bardzo ciekawe spostrzeżenia w tej materii dokonał dr. Chęciek w swojej pracy dotyczącej amerykańskiej szkoły leczenia jąkania u dzieci, w które wskazał on, iż system nagradzania za mówienie poprawne i karania za niepłynne rodzić może zupełnie odwrotny efekt od zamierzonego przez terapeutę [3].
Metoda „Echo”
Oparta na podobnych założeniach, lecz wynaleziona zupełnie niezależnie jest metoda opracowana przez polskiego profesora Bogdana Adamczyka w latach 70-tych. Jest to, z punktu widzenia tej pracy, niezwykle ciekawy przypadek chorego (profesor miał problemy z jąkaniem), który na podstawie własnych doświadczeń opracował technikę jej skutecznego leczenia. Otóż prof. Adamczyk zauważył, że jego jąkanie ulega dramatycznemu osłabieniu, w sytuacji gdy mówił z głową znajdującą się w pięćdziesięciometrowej studni – co było spowodowane powstającym w jej wnętrzu echem, które sprawiało, że słyszał on swój głos z opóźnieniem. Na tej podstawie skonstruował on echokorektor czyli urządzenie które nagrywało wypowiedź jąkającego się, po czym odtwarzało je z pewnym opóźnieniem, wynoszącym około ćwierć sekundy. Celem ćwiczącego jest mówienie zsynchronizowane z echem, które słyszy on w urządzeniu. Po pewnym czasie urządzenie jest wyłączane, a pacjent musi przeprowadzić te same ćwiczenie jedynie z wyobrażeniem jego działania. Ćwiczenia te przeprowadza się w różnych scenkach sytuacyjnych, które zawczasu terapeuta ustalił jako wywołujące u niego jąkanie. Niezwykle istotną zaletą tej techniki, jest fakt, iż przy dzisiejszym rozwoju techniki, echo korektor może mieć każdy, kto posiada smartphona lub laptopa, dzięki darmowym aplikacjom dostępnym w sieci web. [4].
Bibliografia:
- Bożena Wrońska \” Technika przedłużonego mówienia w terapii jąkania (TPM)\” strona internetowa na dzień 21.08.2015 http://www.logo.pl/p-technika-przedluzonego-mowienia-w-terapii.php
- Strona internetowa http://www.gabinet-logopedyczny.com/gabinet-logopedyczny/metody-pracy/107-warunkowanie-instrumentalne.html, stan na dzień 24.08.2015r.
- Chęciek, M.. (1991). Rola pochwały i nagany w terapii logopedycznej jąkających się dzieci w ujęciu szkoły amerykańskiej, Logopedia, 18, 27-36.
- J. Sztumski, Wstęp do metod technik badań społecznych,Katowice,wyd. ŚLĄSK, 1995, s.38
- M. Łobodzki, Metody badań pedagogicznych, PWN, Warszawa, wyd.2, 1982, s.50
- T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk, WSiP, 1977, s.66