Metoda ustno – twarzowej terapii regulacyjnej polega na stymulacji mięśni biorących udział w procesie mowy : mięśni oddechowych i klatki piersiowej, mięśni kontrolujących ustawienie głowy, mięśni twarzy i jamy ustnej. U noworodków i niemowląt nieprawidłowe napięcie tych mięśni prowadzi do trudności w domykaniu ust, uchwyceniu piersi, ssaniu, połykaniu oraz w późniejszym życiu.
Metoda Castillo Moralesa jest całościową neurofizjologiczną koncepcją leczniczą, według której należy kierować się pedagogicznymi i psychologicznymi zasadami, aby podczas terapii uwzględniać całe środowisko dziecka i rozwijać zdolności dziecka i rodziców oraz dorosłych dotkniętych zaburzeniami.
Założeniem metody jest leczenie, które powinno być skierowane na funkcje: przyjmowanie pożywienia – mimika – oddychanie – fonacja. Natomiast celem regulacji powinna być harmonijna współpraca i równowaga pomiędzy różnymi komponentami kompleksu ustno – twarzowego oraz pozostałym układem narządów ciała.
Koncepcja według prof. Castillo Moralesa złożona jest z trzech części:
- Neuromotoryczna terapia rozwojowa – ma zastosowanie w leczeniu dzieci z opóźnieniem statomotorycznym, przepukliną oponowo – rdzeniową oraz niedowładem obwodowym.
- Ustno – twarzowa terapia regulacyjna zalecana pacjentom z zaburzeniami sensomotorycznymi w obszarze twarzy, jamy ustnej i gardła, szczególnie do leczenia zaburzeń ssania, żucia, połykania oraz mowy.
- Leczenie ortodontyczne, np. płytkami podniebiennymi, które jest uzupełnieniem Ustno – twarzowej terapii regulacyjnej.
Najczęściej stosowaną metodą rehabilitacji w zakresie twarzy i jamy ustnej jest stymulacyjna terapia ustno -twarzowa .
Pacjenci kwalifikowani do ustno- twarzowej terapii regulacyjnej wykazują zaburzenia oddychania, połykania, ssania, żucia, wysuwania języka, nadmiernego ślinienia, nieprawidłowego ułożenia szczęki i żuchwy. Zasadniczo za pomocą metody Castillo Moralesa mogą być leczone wszystkie neuromotoryczne zaburzenia strefy ustno twarzowej od pierwszych dni życia dziecka. Metoda łączy w sobie elementy rehabilitacji sensorycznej, ćwiczeń logopedyczno-gimnastycznych, aktywizowania mięśni mimicznych w siedmiu obszarach na twarzy oraz leczenia ortopedyczno szczękowego.
Praca z najmłodszymi dziećmi powinna przebiegać w oparciu o indywidualny program z zakresu wczesnej profilaktyki logopedycznej włączający następujące czynności:
- Stymulację integracji sensomotorycznej ze szczególnym uwzględnieniem zmysłu równowagi, układu czucia głębokiego i czucia powierzchniowego.
- Masaż wibracyjny normalizujący nieprawidłowe napięcie mięśniowe.
- Gimnastyka lecznicza stabilizująca postawę ciała i stymulująca obszar ustno twarzowy.
- Zabiegi manualne wewnątrz jamy ustnej odtwarzające odruchy w obszarze ustno twarzowym (np. po zdjęciu sondy).
- Wprowadzenie do ćwiczeń płytki przedsionkowej, regulującej oddychanie nosem oraz poprawiającej napięcie mięśnia okrężnego warg.
- Kształtowanie umiejętności prawidłowego przyjmowania pokarmów u dzieci z nieprawidłowym napięciem mięśniowym.
- Regulacja napięcia mięśniowego z zastosowaniem masażu niemowlęcego.
Metoda stosowana najczęściej u dzieci z wadami genetycznymi i neurologicznymi (zespół Downa, mózgowe porażenia dziecięce i inne zaburzenia rozwojowe). Może być wykorzystana również u dorosłych z asymetrią twarzy lub porażeniem nerwu twarzowego. Odpowiednie manipulacje terapeutyczne pozwalają znormalizować napięcie wspomnianych grup mięśniowych i skoordynować proces mowy
z oddechem.
Ten sposób, nie tylko znacznie usprawnia funkcje oralne, lecz ma wpływ na poprawę fizjonomii dziecka. Stosowanie metody poprawia funkcjonowanie narządu artykulacyjnego i ułatwia rozwój mowy.
Metoda Castillo Moralesa polega na:
- regulacji motoryki mięśni ustno – twarzowych w celu uzyskania właściwego lub zbliżonego do normy wzorca ruchu,
- normalizacji wzmożonego bądź obniżonego napięcia mięśni całego ciała,
- regulacji nieprawidłowego ułożenia szczęki i żuchwy względem siebie,
- regulacji zaburzeń oddychania.
Techniki, których używa się w masażu leczniczym według Castillo Moralesa to :
- dotyk,
- rozciąganie,
- ucisk,
- rozcieranie,
- wibracja.
Leczenie jest złożone i zawiera w sobie wiele zestawów ćwiczeń, które wymagają odpowiedniego przygotowania, wszechstronności oraz cierpliwości terapeuty. Na przykładowy program treningowy składają się:
Ćwiczenia modelujące tj. ćwiczenia przygotowujące grupy mięśni mimicznych do masażu.
Ćwiczenia specjalne dotyczące masażu punktów neuromotorycznych twarzy w celu uaktywnienia mięśni mimicznych, ruchów związanych z procesem ssania, połykania, żucia oraz artykulacji, domykania jamy ustnej, podnoszenia i cofania języka. Punkty neuromotoryczne twarzy rozumiane są jako obszar reakcji, gdzie za pomocą stymulacji dotykowej wyzwalane są określone ruchowe odpowiedzi mięśni.
Ćwiczenia wewnątrz jamy ustnej w celu normalizowania zaburzonego napięcia mięśniowego języka, podniebienia, policzków. Ćwiczenia mają na celu zmniejszenie nadmiernego ślinienia, obniżenie odruchu wymiotnego, cofnięcie i podniesienie języka, aktywacji bocznych ruchów języka, doskonalenie połykania.
Efekty stosowania terapii Castillo Moralesa mogą znacznie ułatwić funkcjonowanie dziecka, a także osoby dorosłej w codziennymi życiu. Wśród wielu pozytywnych skutków stosowania tej metody do najważniejszych należą:
- domknięcie jamy ustnej,
- ustawienie szczęki względem żuchwy,
- cofnięcie i podniesienie języka,
- normalizacja napięcia mięśni języka, warg, podniebienia,
- zahamowanie bądź zmniejszenie nadmiernego slinienia,
- uaktywnienie bądź polepszenie funkcji pokarmowych jak ssanie, połykanie, gryzienie, żucie,
- poprawa funkcji oddechowej,
- poprawa artykulacji,
- poprawa fizjonomii.
Bibliografia:
- ”Ustno -twarzowa terapia regulacyjna”, R. Castillo Morales, Wrocław 2009.
- ”Neurofizjologiczne metody usprawniania dzieci z zaburzeniami rozwoju”, red. L. Sadowska, Wrocław 2004.
- „Ustno- twarzowa terapia regulacyjna (Uttr) według koncepcji Castillo- Moralesa u pacjentów z zespołem Downa” Agnieszka Nęcka, Anna Regner, Teresa Matthews-Brzozowska
- „Rola neurorozwojowej metody Castillo Moralesa w postępowaniu terapeutycznym i wczesnej stymulacji dzieci z grupy wysokiego ryzyka”. Teresa Kaczan, Impuls Kraków, 2006.
- „Dziecko z zaburzeniami rozwojowymi”, Beata Cytowska, Barbara Winczura, Impuls Kraków 2006
- https://www.zakatek21.pl/portal/zdrowie/rehabilitacja/usprawnianie-mowy/146-metoda-castillo-moralesa-w-terapii-dziecka