Metoda werbo – tonalna ta została opracowana przez profesora Petara Guberinę w latach 50. XX w. w Centrum SUVAG w Zagrzebiu. Stosowana jest na całym świecie. W metodzie tej terapeuta – poprzez specjalnie dobrane ćwiczenia – stymuluje rozwój motoryki oraz zmysłu równowagi dziecka, dzięki czemu udaje się uwrażliwić słuch i usprawnić komunikację językową dziecka. Terapeuci stosujący tę metodę łączą ruch ciała i rytm muzyczny by osiągnąć właśnie ten cel.
Metodę werbo – tonalną stosuje się u dzieci od momentu potwierdzenia wady słuchu aż do osiągnięcia wieku szkolnego, bazując na relacjach zachodzących między mową a ruchem – określone ruchy są powiązane z odpowiednimi dźwiękami. W terapii stosuje się też aparaturę wzmacniającą dźwięki, dzięki której uzyskuje się poprawę jakości odbioru dźwięku. Są to: aparat SUVAG, mikrofon elektryczny, słuchawki, pelota i podłoga wibracyjna.
W czasie ćwiczeń poszczególnych samogłosek stosuje się przypisane im rekwizyt, który służą do wywołania i utrwalania tej głoski, np. samogłosce [a] przyporządkowany jest pompon, samogłoska [o] to chusta, [u] bączek, [e] kubeczki itd. Dziecko tworząc skojarzenie między przedmiotem a dźwiękiem będzie wydawało taki dźwięk, jakiego się nauczy widząc daną zabawkę.
Celem metody jest przełożenie ruchów całego ciała (makroruchy) na ruchy narządów mowy (mikroruchy) i wykorzystanie związku, jaki pomiędzy nimi zaistnieje. Osiąga się to przez stosowanie rytmu ciała, rytmu muzycznego oraz zabaw fonacyjnych. Rytm ciała jest wykorzystywany do wywołania głosu, jak i korygowania nieprawidłowej artykulacji zaś ruchy ciała służą nie tylko do tworzenia sylab, ale też do układania zdań bez pomocy odczytywania mowy z ust. W rytmie muzycznym w trakcie terapii wykorzystywane są wyliczanki-rymowanki, które podkreślają elementy suprasegmentalne mowy tj. akcent, melodia, tempo.
Metoda werbo – tonalna w Polsce
Prekursorką stosowania metody werbo-tonalnej w terapii dziecka z wadą słuchu była dr Zofia Kułakowska, która do Polski wprowadziła ją w 2003 roku. Dzięki jej zaangażowaniu odbyły się w Polsce pierwsze szkolenia prowadzone przez specjalistów z Medycznego Centrum Audiofonologii w Brukseli.
Pomoce stosowane przy metodzie werbo – tonalnej :
- pompon
- chusta
- zabawki
- kubeczki na gumce
- bąk duży i małe bączki
- 3 płaskie, prostokątne klocki jednakowej wielkości i koloru.
- Ćwiczenie [a-o]
Pomoce: pompon na sznurku. Pompon powinien być wykonany z kolorowej włóczki (wskazane są jaskrawe kolory, np. czerwony), gdyż taki kolor będzie przyciągał wzrok dziecka. Początkowo może to być duży pompon, a później można wykonać drugi mniejszy (lżejszy) dla dziecka.
Opis ćwiczenia 1: Dzieżko leży na kocyku (na plecach) lub w leżaczku. Wzdłuż ciała dziecka wprawiamy w ruch pompon, jednocześnie śpiewając: aaaaaa, aaaaaa, aaaaaa, po czym kręcimy dookoła pomponem nad dzieckiem i śpiewamy [ooooooo], chowamy pompon za siebie (na plecy). Mówimy: „nie ma, gdzie jest?, szukaj!”. Rozglądamy się, jakbyśmy szukali pompona. Ciągniemy za sznurek, wypowiadając krótko [o-o-o –aaaaaa – jest], i wyciągamy go jednocześnie zza pleców. Każdy ruch powiązany jest z głosem, nie ma ruchu – nie ma dźwięku. Dążymy do tego, by zza pleców osoby dorosłej dziecko wyciągało pompon – ciągnąc sznureczek w swoją stronę, a po jakimś czasie, ciągnąc go, jednocześnie wypowiadało [o-o-o-], a później samodzielnie bawiło się w taki sam sposób i jednocześnie wypowiadało samogłoski [o-o-o-aaaaaa] oraz wyrazy [jest, nie ma].
Opis ćwiczenia 2: Trzymając pompon za sznurek, rzucamy go przed siebie na odległość sznurka i mówimy w tym czasie długo [ooooooo], a potem pociągamy za sznurek i wypowiadamy krótko [o-o-o-], gdy mamy sznurek w dłoni (łapiemy pompon), mówimy długo [aaaaaa].
Ćwiczenie [a-o] z rączkami
Opis ćwiczenia: Dziecko leży na plecach na kocyku (na podłodze), bierzemy je za dłonie i mówimy [aaaaa], rozkładając ręce szeroko na boki, potem składamy je do środka i mówimy [ooooo]. Kilkakrotnie powtarzamy to ćwiczenie. Możemy także rozkładać ręce pojedynczo, najpierw prawa ręka szeroko – mówimy [aaaa], potem lewa szeroko – mówimy [aaaa], wraca prawa do środka – mówimy [oooo], wraca lewa do środka – mówimy [oooo].
Ćwiczenie [a-o] w siadzie
Opis ćwiczenia: Siadamy na podłodze „po turecku” (nogi skrzyżowane), dziecko sadzamy na naszych nogach. Bujamy się razem z dzieckiem na boki i śpiewamy [ooooo], trzymając je. Potem kładziemy je do tyłu i jednocześnie mówimy [aaaaa].
Ćwiczenie [o-a]
Pomoce: chusta (nie może być przezroczysta, powinna być kolorowa).
Opis ćwiczenia 1: Dziecko leży w leżaczku lub na mamie przodem do terapeuty, starsze siedzi samodzielnie. W prawej ręce trzymamy zabawkę (np. samochód), którą zakrywamy chustą. Dziecko nie widzi przedmiotu, który chowamy pod chustą. Podnosimy chustę do góry i mówimy [o], [o], [o], (głos jest coraz bardziej zdziwiony, natężenie wzrasta). Wypowiadaniu [o] towarzyszy ruch ręki – chusta lekko w górę, następne [o] i ręka z chustą znowu w górę, mówimy [o] i chusta jest już wysoko, ale nadal zasłania zabawkę. Mówimy [aaaaaa] i ściągamy chustę, odsłaniając zabawkę, tak aby dziecko ją widziało. Możemy dodać: „jest”, „zobacz, co to jest?”, „ooo, to jest samochód”, „ale ładny”, „żółty”, „a jaki duży”. Powtarzamy ćwiczenie, ale teraz chowamy inną zabawkę.
Gdy dziecko jest malutkie, chustę ściągamy za niego, albo robią to rodzice, później bierzemy jego rączkę i ściągamy razem, a następnie dziecko samodzielnie ją ściąga, aż do momentu, gdy samo będzie to robiło i wypowiadało jednocześnie samogłoski.
Opis ćwiczenia 2: Chusta zakładana jest na głowę dziecka i odsłaniając je, podnosimy chustę do góry i mówimy [o-o-o-aaaaaa] „jest” (i tu dodajemy imię dziecka, np. „jest Kamil”). Chustę możemy także nakładać sobie na głowę i ściągamy sobie ją sami, po pewnym czasie poprowadzimy rękę dziecka, żeby chustę z nas ściągnęło, jednocześnie dążymy do tego, żeby wypowiadało samogłoski [o, a].
Ćwiczenie [u]
Pomoce: bączek duży, kilka mniejszych, trzy klocki płaskie, prostokątne jednakowej wielkości i koloru.
Opis ćwiczenia 1: Nakręcamy dużego bączka na oczach dziecka i puszczamy, mówimy rytmiczne, modulowane [uuuuuu], gdy bączek się kręci. Jeśli chcemy go zatrzymać, łapiemy bączek i mówimy krótko [u]. Ćwiczenie powtarzamy kilkakrotnie. Możemy ponakręcać małe bączki i pokazując na nie, wypowiadamy modulowane [uuuuu], zatrzymując każdy po kolei, krótko mówimy [u], [u], [u] itd.
Opis ćwiczenia 2: Bierzemy trzy jednakowe klocki i ustawiamy obok siebie. Przesuwając palcem wskazującym prawej ręki środkowy klocek do przodu, mówimy [uuu], przesuwamy klocek po lewej stronie do przodu, mówimy [uuu], jeszcze raz przesuwamy środkowy, mówiąc [uuu], teraz ten po lewej stronie, mówimy [uuu], następnie klocek po prawej stronie bierzemy do ręki i wypowiadając krótko [u], nakładamy go na krzyż na pozostałe.
Ćwiczenie [e]
Pomoce: dwa kubki papierowe, kartonowe lub plastikowe, z dziurką w środku dna i przewleczoną gumą przez środek kubków zawiązaną na supełki na zewnątrz.
Opis ćwiczenia: Siedzimy naprzeciwko dziecka. Bierzemy kubeczki w dwie ręce. Kubki dotykają się szerszą stroną, są złączone ze sobą. Rozciągając gumkę, mówimy dłużej [eee], kubki rozchodzą się. Rozciągamy kubki szerzej, mówimy następne [eee], szersza przerwa między kubkami, rozciągamy jeszcze więcej kubki, mówimy [eee], następnie mówimy krótko [e] i kubki zbliżają się do siebie, są złączone. Ćwiczenie powtarzamy kilkakrotnie. Uważamy, żeby gumka nie zerwała się przy rozciąganiu. Dążymy do tego, żeby dziecko samo brało kubki w rączki i wypowiadało samogłoski.
Opis ćwiczenia 2: Dziecko siedzi na kolanach mamy twarzą do nas. Bierzemy jego dłonie w swoje i kręcimy rączkami dookoła, mówiąc długo [eeeeee] (w prawą stronę ok. 3 kółek), następnie rozchylamy jednocześnie obie ręce krótko na boki i mówimy krótko [e]. Ćwiczenie powtarzamy kilkakrotnie. Możemy zmienić kierunek kręcenia kółek. Dążymy do tego, żeby dziecko obracało się, gdy wypowiadamy [eeeeee], i zatrzymało się, gdy mówimy krótko [e]. Następnie powinno samo wypowiadać długo i krótko głoskę [e].
Ćwiczenie [i]
Pomoce: chustka i piłka (średniej wielkości).
Opis ćwiczenia: Siedzimy naprzeciwko dziecka, piłkę zakrywamy chustą. Jedna ręka znajduje się na piłce, druga pod piłką utrzymuje w garści chustę. Ręka położona na piłce zaczyna kręcić piłką i wypowiadamy wówczas [iiiiii], kręcimy znowu i wypowiadamy [iiiiii], kręcimy ponownie piłkę i mówimy [iiiiii], szybki ruch skrętu piłki i mówimy krótko [i]. Powtarzamy kilkakrotnie ćwiczenie. Zadaniem dziecka będzie za jakiś czas powtarzanie samogłoski [i].
Ćwiczenie identyfikowania dźwięków
Pomoce: zabawki dźwiękowe – pojazdy.
Opis ćwiczenia: Przed dzieckiem rozkładamy pojazdy. Następnie za nim (tak, żeby nas nie widziało) uruchamiamy zabawkę dźwiękową np. dźwięk startującego samolotu. Zadaniem dziecka jest wskazanie odpowiedniej zabawki, czyli samolotu znajdującego się przed dzieckiem. W późniejszym okresie dziecko będzie nazywało usłyszany pojazd.
Bibliografia:
- https://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CCIQFjAA&url=http%3A%2 %2Fwww.fundacja.orange.pl%2Fajax%2Cdownload%2C6.html%3Fhash%3D602463b504377edd30612507b980e7ca&ei=Px2kVKKaH9GtaefRgig&usg=AFQjCNG2xF-9jJlNJtU2pb0D_BaQ2Mxm2A&sig2=f2wYMVWpt8MleuiLW2sGKA
- http://www.fundacja.orange.pl/dzwieki_marzen_o_programie.html