Mowa jest istotnym czynnikiem warunkującym rozwój psychiczny człowieka, jak również regulującym jego stosunki z otoczeniem. W literaturze bardzo wyraźnie podkreśla się wzajemne uwarunkowania rozwoju mowy dziecka z jego rozwojem psychicznym i motorycznym. Dlatego też zaburzenia rozwoju mowy rozpatruje się na tle ogólnego rozwoju psychofizycznego dziecka.
Fazy wczesnego rozwoju mowy u dzieci upośledzonych umysłowo są nieostre, płynne i nie zależą wyłącznie od głębokości upośledzenia. Trudno jest wyjaśnić widoczne podobieństwa i różnice między fazą przedjęzykową u dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim i głębszym. Jednak brak języka nie jest w przypadku tych dzieci zaburzeniem, lecz aspektem ogólnego opóźnienia.
Dzieci upośledzone umysłowo wypowiadają pierwsze frazy późno, bo w trzecim roku życia. Ta granica wymaga jednak jeszcze empirycznej weryfikacji, ponieważ w praktyce logopedycznej i psychologicznej spotyka się wśród owych dzieci takie, które mówią zdania wcześniej. Charakterystyczna dla rozwoju języka dzieci upośledzonych umysłowo jest znaczna rozbieżność.
Istota zaburzeń mowy u dzieci upośledzonych umysłowo polega na występowaniu na ich tle opóźnionego rozwoju mowy, który towarzyszy wszystkim zaburzeniom. Opóźniony rozwój mowy (ORM) jest to istotnie niższa sprawność językowa, powstała w okresie kształtowania się mowy dziecka i spowodowana wieloma czynnikami. Podstawowy symptom ORM to znaczne opóźnienie pojawiania się poszczególnych stadiów rozwoju mowy. ORM jest ściśle skorelowany z głębokością upośledzenia umysłowego.
U dzieci upośledzonych umysłowo występują te same zaburzenia mowy co u dzieci z normą intelektualną. Zaburzenia te często występują w postaci sprzężonej (wielorakiej). Ta złożoność zaburzeń mowy u dzieci upośledzonych umysłowo sprawia, że terapia jest bardzo trudna.
Praca z dzieckiem niepełnosprawnym umysłowo wymaga od logopedy szerokiej wiedzy o upośledzeniu umysłowym i specyfice rozwoju dziecka. Niezbędna jest również znajomość środowiska rodzinnego: najbliższego otoczenia, w jakim dziecko się rozwija. Pozwala to dokładniej poznać potrzeby i możliwości rozwoju dziecka. Angażowanie rodziców do udziału w terapii dziecka pozwala zachować jej ciągłość oraz przyspiesza efektywność. Trzeba dodać że terapia owa jest procesem długotrwałym, żmudnym, często nie przynoszącym zamierzonych efektów, co często prowadzi do zniechęcenia dziecka jak również i jego rodzica. Dlatego należy pamiętać o tym aby w miarę możliwości uatrakcyjniać zajęcia z dzieckiem. Wprowadzać nowe elementy edukacyjne. Ważne jest również to że każde dziecko jest jednostka indywidualną i jego możliwości również maja charakter indywidualny, a więc terapia musi być dostosowana do każdego dziecka z osobna. Terapia również nie powinna wydłużać się w czasie, aby nie spowodowały zmęczenia i zniechęcenia dziecka. Powinna być stopniowane pod względem trudności – od najłatwiejszych do najtrudniejszych tematów i ćwiczeń.
Natomiast każdy logopeda powinien pamiętać o tym że nie uzyska oczekiwanych rezultatów, jeżeli nie będzie miał wsparcia ze strony wszystkich kontaktujących się z dzieckiem dorosłych. Stąd też matkom i opiekunom dzieci o różnym stopniu upośledzenia umysłowego zaleca się podejmowanie działań stymulujących rozwój mowy małego pacjenta i realizowanie ich wspólnie z zespołem terapeutycznym.
W przypadku głębszych od lekkiego stopni upośledzenia umysłowego pacjentów terapia logopedyczna nabiera szczególnego znaczenia i ma specyficzny charakter, ponieważ jej zasadniczym celem jest umożliwienie pacjentowi kontaktu z otoczeniem. Wysiłek terapeutyczny zmierza do nauczenia pacjenta różnych form kontaktu z otoczeniem – także i pozawerbalnych – w stopniu możliwym dla niego do opanowania .Terapia logopedyczna osób umiarkowanie i znacznie upośledzonych jest częścią rewalidacji. Prowadzi się ją obok terapii pedagogicznej, nastawionej na wszechstronną stymulację rozwoju pacjenta, co osiąga się poprzez ćwiczenia ruchowe, ukierunkowaną zabawę, wprowadzanie elementów muzyki i ogólnorozwojowe ćwiczenia logopedyczne.