Przeprowadzając próby zmierzające do wykrycia zaburzeń mających charakter apraksji należy ustalić, czy u chorego występują zaburzenia ruchowe mające charakter apraksji, tzn. zaburzenia w dowolnym wykonywaniu czynności celowych, nie wynikające z zaburzeń ruchowych, mających charakter bardziej elementarny. W tym celu stosuje się próby dwojakiego rodzaju.
Próby globalne – do tego rodzaju należą wszystkie te próby, w których prosi się chorego o wykonanie prostych codziennych czynności, np. zapalenia papierosa, zawiązania buta, zaklejenia koperty, zapięcia szlafroka, wbicia gwoździa itp. Próby te można wykonywać w sytuacji realnej, tzn. dając choremu odpowiednie przedmioty, bądź w sytuacji wyobrażalnej, tzn. prosząc chorego, aby pokazał – nie dysponując odpowiednimi przedmiotami – jak się daną czynność wykonuje. Do tej grupy zaliczyć należy także próby na tzw. praksję symboliczną, obejmujące wykonanie przez chorego szeregu umownych gestów używanych w porozumiewaniu się (np. gest przywołania, gest pozdrowienia, grożenia itp.).
Próby analityczne, sensybilizowane – są to próby badające przestrzenną organizację czynności (czy np. chory potrafi naśladować złożone przestrzenne rozmieszczenie kończyn względem własnego ciała – tzw. praksja przestrzenna), próby badające umiejętność znajdowania właściwych ułożeń kończyn (czy np. chory potrafi ułożyć dłoń w postaci “rogów” – tzw. praksja pozy) bądź narządów jamy ustnej (czy np. chory potrafi włożyć język między wargę a zęby-praksja oralna), wreszcie próby badające organizację ruchu w czasie (czy np. chory potrafi nauczyć się wykonywać prosty ciąg ruchowy w postaci położenia dłoni płasko na stole, potem dłoni bokiem i kułakiem – tzw. praksja dynamiczna).
Zestaw pomocy do badania praksji:
1. CAŁEGO CIAŁA
- Deskorolka, deska z kółkami- wymagają od ćwiczącego skupienia uwagi (utrzymanie przyjętej pozycji, zmiany aktywności podczas ruchu) i dają możliwość wykonania ruchów symetrycznych ramion w sposób naprzemienny. Dziecko leży (siedzi, stoi) na desce, trzyma sznurek i ciągnąc sznurek na przemian rękoma porusza się w takim tempie jak samo potrafi. Można poruszać się do przodu, do tyłu, z płaszczyzny pochyłej (najsilniejsza stymulacja). Dziecko poruszając się na ruchomej desce może zbierać celowo rozrzucone przedmioty z lewej i z prawej strony dziecka. Doskonali w ten sposób funkcje wzrokowe
- przeszukiwanie i przekraczanie środka linii ciała.
- Trampolina, podskoki na piłce itp. sprzęcie – najbardziej widocznym efektem tych ćwiczeń jest poprawa emisji i siły głosu, a radosne i spontaniczne wypowiedzi zadziwiają ćwiczących.
- Ścieżka z kwadratów ( wykładziny o różnej fakturze), nadmuchany specjalnie materac – chodzenie po nierównej płaszczyźnie (wyboistej,) jest bardzo bezpieczne, ale jeśli sprawia problemy ćwiczący schodzi do niższej pozycji. Taki sprzęt daje możliwości świetnej i bezpiecznej zabawy, rozszerza pole działania. [ proponujemy Ścieżka dotykowa ]
- Huśtawka, równoważnia – wrzucanie woreczków (piłeczek, ringo) do koszyka (pudełka, kartonu) będąc na huśtawce umożliwia planowanie ruchu (intencja zgodna z zamiarem) i daje poczucie sprawstwa.
- Kolorowa drabinka – różne kierunki ruchu (lewo-prawo, góra-dół), różne tempo ruchu, ćwiczenia dają możliwość wykonania ruchów symetrycznych ramion w sposób naprzemienny, dziecko wdrapując się na drabinę zmienia położenie rąk dodatkowo można wprowadzić zmiany rąk na określony kolor, w ten sposób doskonali funkcje wzrokowe
2. RĘKI
- kolczaste dyski – zaciskanie pięści [ proponujemy dyski dotykowe ]
- wałki, ringa – powolne przesuwanie rąk po wałku, ringu ( wkoło)
- tacka z piaskiem – „rysowanie” jednym palcem bądź całą ręką różnych figur, obrazków [ proponujemy Wanna piaskowa duża ]
- koraliki – wyciąganie koralików za pomocą szczypiec, nawlekanie koralików na sznurek [ proponujemy Korale drewniane ]
- czynności samoobsługowe -wiązanie sznurówek, zapinanie guzików [ proponujemy Kącik manipulacyjny – domek , bucik ]
- maskowanie czynności – udawanie gry na fortepianie, wkręcanie śruby – przekładanie klocków z prawej ręki do lewej – gest przywołania, gest pozdrowienia, grożenia
3. ORALNEJ – czyli umiejętność wykonywania zamierzonych, celowych ruchów poprzez poszczególne narządy, jest niezbędna do prawidłowego rozwoju ogólnego dziecka, w tym także jego mowy
- Przy szeroko otwartych ustach ( tak jak do samogłoski a) zawiń czubek języka na górną, a następnie na dolną wargę
- Przy szeroko otwartych ustach wysuń język z buzi a następnie energicznie go skurcz, tak, aby czubek języka nie podniósł się do góry.
- Przy szeroko otwartych ustach podnieś język do środka wałka dziąsłowego górnego i wypowiedz głoskę l (język musi być wyprostowany).
- Zrób koci grzbiet: ułóż czubek języka na dole (za dolnymi zębami), a środek języka ułóż w łuk, aby nastąpiło zwarcie z podniebieniem.
- Wysuń język na brodę najdalej jak potrafisz. Nakryj go górną wargą i dmuchaj na środek języka.
- Ułóż usta w dzióbek (wymowa samogłoski u), a następnie w słoneczko (wymowa samogłoski i).
- Przy złączonych zębach ułóż usta w ryjek (usta do przodu) i słoneczko (usta rozciągnięte)
Zestaw pomocy do badania gnozji:
1. SŁUCH – najczęściej stosowane są próby polegające na eksponowaniu pacjentowi z taśmy magnetofonowej szeregu bardzo charakterystycznych i dobrze znanych dźwięków i szmerów wydawanych przez różne zwierzęta i przedmioty lub towarzyszących określonym zjawiskom bądź czynnościom (np. szczekanie psa, dźwięk dzwonu, gdakanie kury itp.), z prośbą, aby powiedział z jakim przedmiotem, zjawiskiem lub czynnością związany jest dany dźwięk
- puszczanie muzyki : szybkiej – wolnej, głośnej – cichej [ proponujemy
- reagowanie ruchem na określony sygnał dźwiękowy lub na pauzę
Lotto dźwiękowe – muzyka
2. DOTYK – zdolność spostrzegania przedmiotów poprzez ich wyczuwanie dłonią przy zamkniętych oczach – stosuje się próby polegające na wkładaniu pacjentowi do dłoni różnych dobrze mu znanych przedmiotów (np. klucza, grzebienia itp.) prosząc go o podanie ich nazwy, bądź próbek materiałów o różnych cechach (np. gładkich, chropowatych, twardych, miękkich itp.), polecając mu, aby określił ich właściwości.
- powierzchnie o różnej fakturze [ proponujemy Fakturowa loteryjka z fotografiami ]
- figury o różnych kształtach [ proponujemy miękkie figury ]
- przedmioty o różnej temperaturze [ proponujemy Kulki edukacyjne ]
- przedmioty o różnej wielkości
3. WZROK – stosuje się próby polegające na wzrokowym eksponowaniu pacjentowi różnego rodzaju materiału rysunkowego, przedstawiającego przedmioty bądź nawet określone sytuacje i polecenia mu, aby opisał to, co zostało pokazane.
- reagowanie na światło lub jego brak
- reagowanie ruchem na określony dostrzeżony sygnał
- reagowanie na określoną barwę
4. WĘCH – najczęściej stosowane są próby polegające na podaniu różnego rodzaju zapachów, z prośbą aby pacjent dopasowywał określony zapach do odpowiedniego produktu
- rozpoznawanie zapachów miłych i niemiłych
- rozpoznawanie zapachów łagodnych i ostrych
[ proponujemy zestaw olejków ]
5. SMAK – najczęściej stosowane są próby polegające na spróbowaniu różnego rodzaju produktów, z prośbą aby pacjent dopasowywał określony smak do odpowiedniego produktu
- rozpoznawanie smaków: słodki, kwaśny, gorzki, słony, ostry