Na prawidłowy chwyt narzędzia piśmienniczego oraz zdolności manipulacyjne duży wpływ mają odczucia dotykowe i proprioceptywne oraz możliwość ich rejestracji , przetwarzania i interpretowania przez układ nerwowy. Organizm w ten sposób otrzymuje informację o kształcie , fakturze , temperaturze , konsystencji oraz ciężarze przedmiotu , który dziecko dotyka. Jest to podpowiedź dla układu ruchowego co i jak zrobić z przedmiotem trzymanym w ręce. Poszczególne receptory reagują najsilniej na jeden bodziec dlatego jego siła musi być odpowiednia , by została wywołana reakcja , inaczej pobudzenie przekazywane przez neurony w zwojach rdzeniowych i czaszkowych do mózgu. Za wrażenia czuciowe odpowiadają dwa układy : tylno-sznurowy – odpowiedzialny za świadome rozpoznawanie dotykiem kształtu przedmiotów oraz różnicowanie bodźców drażniących dwa blisko siebie położone punkty . Jeśli uszkodzeniu ulegną sznury tylne dochodzi do ataksji rdzeniowej , która przejawia brakiem możliwości koordynowania ruchów przez mózg oraz trudnościami w utrzymaniu równowagi i zaburzeniami czucia powierzchniowego (dotyku) i głębokiego. Część włókien tej drogi dochodzi do móżdżku i ta impulsacja jest nieświadoma. Drugi układ rdzeniowo-wzgórzowy odpowiedzialny jest za przewodzenie czucia zimna, ciepła, bólu oraz nieprecyzyjnego czucia dotyku i ucisku. Impulsacje czuciowe krzyżują się na skutek czego dochodzą do kontralateralnej kory somatosensorycznej , która zlokalizowana jest w zakręcie zaśrodkowym oraz do drugorzędowej czuciowej reprezentacji korowej , która mieści się w płacie ciemieniowym . W korze somatosensorycznej receptory poszczególnych części ciała są reprezentowane zależnie od ich liczby w poszczególnych częściach ciała . Większą niż inne części ciała reprezentację korową mają właśnie palce, twarz i narządy artykulacyjne.
- By prawidłowo zbadać zaburzenia czucia potrzebne są odpowiednie testy i specjalistyczne badania .W Polsce brakuje wystandaryzowanych testów , dzięki którym można by ocenić poziom rozwoju percepcji czuciowej. Testy w kierunku diagnozowania problemów z przetwarzaniem sensorycznym w zakresie dotyku , propriocepcji oraz układu przedsionkowego przeprowadzają terapeuci integracji sensorycznej przy pomocy Południowokalifornijskich Testów Integracji Sensorycznej autorstwa Jean Ayres.
- By ułatwić naukę zadań manualnych i wykonanie każdego ruchu dowolnego pomocna może być terapia ręki , która integruje wrażenia dotykowe , proprioceptywne oraz przedsionkowe poprzez przygotowanie czuciowe i poprawę percepcji.
- Propriocepcja czyli czucie głębokie jest zmysłem , dzięki któremu odczuwamy schemat ciała i ułożenie poszczególnych części względem siebie bez kontroli wzroku. Receptory czucia głębokiego znajdują się we włóknach mięśniowych , ścięgnach , więzadłach i torebkach stawowych. Test na czucie proprioceptywne to poproszenie dziecka o określenie położenia kończyn przy zamkniętych oczach lub próba „palec-nos”.
- Jeśli zaburzony jest układ proprioceptywny to w zakresie motoryki małej dziecko może mieć takie problemy jak , np. manipulowanie przedmiotami podczas cięcia czy pisania , samoobsługa podczas wiązania butów i zapinania guzików , dostosowanie siły nacisku kredki , utrzymaniu pozycji przy stole.
- Ćwiczenia propriocepcji mogą pomóc przywrócić prawidłowe wzorce w obrębie małej o dużej motoryki poprzez naukę odpowiedniego ułożenia ciała w przestrzeni oraz przywrócenie właściwego napięcia mięśniowego .
- Zmysł dotyku to odczuwanie działających na skórę i niektóre błony śluzowe bodźców mechanicznych. Układ ten ma duży wpływ na zachowanie dziecka pod względem fizycznym , psychicznym i emocjonalnym.
- Jeśli zaburzone jest przetwarzanie wrażeń dotykowych to może to się przejawiać , np. poprzez obronność dotykową, brak reakcji na dotyk, poszukiwanie sensoryczne , gdy układ nerwowy potrzebuje więcej informacji wejściowych z receptorów.
- Terapia zmniejsza obronność dotykową i doskonali dotyk różnicujący , ułatwia nabywanie umiejętności manipulacyjnych oraz wpływa na rozwój grafomotoryki.
Literatura: Smart Hand Model – Diagnoza i terapia ręki u dzieci – Klaudia Piotrowicz-Madej , Agnieszka Żychowicz