Najbardziej spotykaną wadą anatomiczną jamy ustnej jest skrócone wędzidełko, inaczej ankyloglossia, jego oceny dokonuje logopeda w porozumieniu z chirurgiem lub laryngologiem. Jak podaje E.M. Skorek wędzidełko podjęzykowe to miękki twór włóknisty, pokryty błoną śluzową, łączy w linii środkowej dolną powierzchnię języka z dnem jamy ustnej.Uwidacznia się przy próbie podniesienia języka do podniebienia, przy próbach „przyssania” języka . Prawidłowo rozwinięte wędzidełko pozwala na dotarcie czubkiem języka we wszystkie zakątki jamy ustnej.
Problemy z wędzidełkiem widoczne są u dziecka, gdy ma ono kłopot z uniesieniem czubka języka ku górze, a także ułożeniu go na wału dziąsłowym, język silnie przylega przy dnie łamie ustnej, a na jego przybrzeżu powstaje serduszkowate wgłębienie. Skrócenie to pojawia się w różnym nasileniu i stopniu, od lekkiego przytrzymania, po silne zgrubienie, przyczyniające się do unieruchomienia języka. Problemy z wędzidełkiem widoczne są u dziecka już po urodzeniu, podczas kłopotów z karmieniem, gdy pomimo wystarczającej ilości pokarmu, maluch nie najada się, płacze, przerywa ssanie. Wtedy to zamiast środka języka pracuje jego czubek, czego konsekwencją jest utrwalenie nieprawidłowego wzorca ssania i połykania. Sytuacja ta kontynuowana jest także przy zmianie przyjmowanego pokarmu na stały, wtedy to dziecko nie ma fizycznej możliwości uniesienia pokarmu ku górze, przy pomocy czubka języka i podaniu go ku tyłowi do połknięcia, co wpływa na powstanie nieprawidłowego toru przełykania, jak również nieprawidłowego odruchu przeżuwania, co ma bezpośredni wpływ na późniejszą wadę zgryzu. Zbyt krótkie wędzidełko, powoduje także częste ułożenie języka na dnie jamy ustnej, przez co ślina nie może być prawidłowo odprowadzona i wycieka z jamy ustnej. Krótkie wędzidełko przyczynia się także do nieprawidłowej wymowy takich głosek jak: t,d,n, l,sz,ż,cz,dż,r, czasami również utrudnia całkowicie ich wymowę lub zamianę na inne głoski. Wówczas zamiast głosek t,d mamy k,g, zamiast sz,ż,cz,dż głoski s,z,c,dz, a zamiast r,l pojawia się j. U dzieci ze zbyt krótkim wędzidełkiem występuje również bardzo często seplenienie międzyzębowe lub boczne, a także nieprawidłowa wymowa głosek dźwięcznych.
Przed podjęciem decyzji o podcięciu wędzidełka, należy wykonać szereg ćwiczeń oraz masaży logopedycznych, mających na celu wydłużenie wędzidełka. Zaznaczyć należy jednak, iż rozciągnięcie to nie jest rzeczą łatwą i szybką, ćwiczenia należy powtarzać nie tylko podczas terapii logopedycznej, ale także w domu i to kilkukrotnie w ciągu dnia. Jeżeli jednak ćwiczenia te nie będą przynosić efektów, a dziecko nadal będzie miało problem z wymową powyższych głosek, należy wykonać zabieg frenotomii, który zwiększy zakres ruchów języka.
Ćwiczenia wpływające na rozciągnięcie wędzidełka podjęzykowego:
- szybkie krótkie ruchy języka w przód, do góry, do tyłu;
- oblizywanie końcem języka wargi dolnej i górnej;
- oblizywanie końcem języka miejsc pod dolną oraz górną wargą;
- oblizywanie warg ruchem okrężnym;
- dotykanie czubkiem języka kącików ust;
- naprzemienne dotykanie językiem czubka nosa oraz brody;
- naśladowanie kota wylizującego talerzyk po jedzeniu.
Bibliografia:
- Skorek E. M., Oblicza wad wymowy, Warszawa 2001.
- Skorek E.M., Z logopedią na ty. Podręczny słownik logopedyczny, Kraków 2005.
- Zaleski T., Opóźniony rozwój mowy. PZWL, Warszawa 1992.