Blog

WIEK PRZEDSZKOLNY – ŚREDNIE DZIECIŃSTWO

Średnie dzieciństwo, zwane również wiekiem przedszkolnym, rozpoczyna się w wieku 4 lat i trwa do 6 roku życia. W tym czasie w rozwoju fizycznym dziecka nie obserwujemy gwałtownych zmian ( jak ma to miejsce w dwóch pierwszych latach życia). Ciało wydłuża się pod wpływem szybszego rośnięcia kości. W 5 roku życia powiększa się mózgowa część czaszki, oraz rozrasta się część twarzowa. Stosunkowa powolnemu wzrostowi organizmu towarzyszy stopniowe doskonalenie różnego rodzaju umiejętności ruchowych. U progu wczesnego dzieciństwa dziecko potrafi: sprawnie poruszać się i docierać do interesujących go miejsc, rozwiązywać problemy w działaniu oraz przez kombinacje myślowe, wykonywać proste czynności samoobsługowe. Rozwijająca się najintensywniej w wieku przedszkolnym pamięć umożliwia gromadzenie i dostęp do coraz większego zakresu informacji. Dzięki temu treści psychiczne przestają jedynie towarzyszyć różnym sytuacjom, w których dziecko bierze udział,( jak to miało miejsce we wczesnym dzieciństwie), ale „żyją własnym życiem” także później. Dlatego właśnie w wieku przedszkolnym możemy po raz pierwszy mówić o istnieniu u dziecka prawdziwego „życia wewnętrznego”, choć ono jeszcze słabo zdaje sobie z tego sprawę. Istnienie tego „wewnętrznego świata” łatwo jest zauważyć obserwując zachowanie dziecka, ponieważ jest ono bardzo spontaniczne. Możliwość zapamiętywania przeżyć towarzyszących różnym zdarzeniom szczególnie kontaktom z innymi ludźmi sprawia, że wiek przedszkolny to okres pierwszych sympatii i antypatii. Dziecko coraz lepiej pamięta, kto jest najlepszym towarzyszem zabaw oraz w czyim towarzystwie czuje się źle. Dziecko wieku przedszkolnym ma też ulubione osoby dorosłe. Często wyraża swoje uczucia wobec nich przytulając się. Rozwój emocjonalny zachodzi jedynie w sytuacjach społecznych – w kontaktach z innymi, we wspólnym działaniu. Miejscem, gdzie dzieci uczą się, co myśleć o swoich emocjach i jak je wyrażać, jest rodzina. We wczesnej fazie rozwoju do ekspresji emocji używane są środki niewerbalne. Jest to podstawa w interakcji dziecka z innymi osobami. Rozwojowe okazywanie emocji jest związane z opanowaniem nazw emocji. Pozwala to na różnicowanie własnych przeżyć i komunikowanie się z innymi. Zdolność i skłonność mówienia o emocjach zwiększa się właśnie w wieku przedszkolnym. Między 5 a 7 rokiem życia zaznacza się współzależność między rozumieniem nazw emocji, a spontanicznym używaniem ich w różnych sytuacjach. Starsze dzieci w wieku przedszkolnym łatwiej identyfikują je niż dzieci młodsze. Najłatwiej identyfikują: radość, smutek, złość, strach; trudniej: ciekawość, wstręt, pychę, najtrudniej zaskoczenie. Identyfikacja emocji przez wskazywanie jest łatwiejsza niż przez nazywanie. Dzieci w wieku przedszkolnym potrafią określić przyczyny swoich emocji, jak i tych przeżywanych przez rodziców i opisać ich reakcje. Potrafią także manipulować uczuciami innych, udając własne przeżycia. Nie są jednak w pełni świadome między tym, co czują, a tym co okazują. Różnicę tą dostrzegają dopiero około 6 roku życia. Rozumienie i wyrażanie emocji przez dziecko jest zależne od interakcji społecznych z matką – szczególnie jej rozmowy z dzieckiem, emocjonalny język matki, sprawność językowa dziecka i jego rozwój poznawczy. U dzieci w wieku przedszkolnym obserwuje się postęp w rozumieniu werbalnych i niewerbalnych wyrazów emocji. Zwracają one również większą uwagę na mentalne przyczyny emocji, a nie tylko na zewnętrzne. Rozumieją rolę emocji i potrafią kontrolować swoje emocje w kontaktach z innymi. Rozwój społeczny rozpatrujemy jako: integrowanie się dzieci w grupę społeczną, określane mianem socjalizacji; kształtowanie się jednostki w grupie, czyli proces dochodzenia do unikatowych wzorów przeżywania, myślenia i działania w różnych sytuacjach. Zabawa służy zrozumieniu społecznych ról dorosłych. Dzieci przez zabawę eksplorują różne role społeczne np. rodzinne czy zawodowe. Przyjmują tę rolę zgodnie z płcią: dziewczynki odgrywają role kobiece, a chłopcy męskie. Odgrywając role społeczne dzieci poznają społeczne ramy danej roli oraz eksplorują własną tożsamość płciową. Pod koniec okresu przedszkolnego dzieci zdolne są do zabaw zespołowych, dla których ważne jest ustalenie wspólnego celu i planu działania. Dla dzieci w wieku przedszkolnym przyjaciel wyróżniony jest jako partner zabawy, do przyjaciela częściej niż do innych kierowane są prośby, pozdrowienia, przyjaciele dzielą się zabawkami. Dzieci obu płci wykazują w toku rozwoju podobne zachowania, jednak chłopcy bywają bardziej agresywni niż dziewczynki. Różnice te zwiększają się w 2 i 3 roku życia. U dziewczynek zachowania agresywne zmniejszają się do 2 roku życia, a potem nieznacznie rosną. U chłopców obserwuje się stały wzrost zachowań agresywnych. Między 1 a 2 rokiem życia występuje wzrost agresji instrumentalnej skierowanej na rodzeństwo. U dzieci między 3 a 6 rokiem życia bójki o przedmiot występują coraz rzadziej. Z wiekiem natomiast pojawiają się i nasilają formy agresji werbalnej, takie jak: grożenie, dokuczanie, czy obrażanie. Jednocześnie częściej dochodzi do agresji zorientowanej na osobę.
W okresie przedszkolnym następuje wzrost sprawności motorycznej. Ruch jest podstawową formą aktywności dziecka w wieku średnim. Motoryka duża: -chłopcy zyskują lepsze wyniki w czynnościach wymagających siły i energii np. kopanie piłki, bieganie; -dziewczynki lepiej radzą sobie z odtwarzaniem sekwencji ruchowych oraz z łączeniem w jedną całość wielu ruchów oraz z czynnościami które wymagają równowagi, rytmiczności i precyzji np. rysowanie.
W zakresie motoryki małej dziecko w wieku średnim robi duże postępy w zakresie rysowania, a później pisania: nabiera wprawy w rysowaniu po śladzie, tworzy proste szkice tematyczne np.. dom, misia auto, następnie powstają pierwsze rysunki tematyczne, na których przedstawione elementy mają wiele rozpoznawalnych cech, doskonalą się ruchy rąk wykonywane podczas rysowania i pisania. Także w zakresie motoryki małej na tym etapie ujawniają się różnice międzypłciowe. Ma to związek z lepszą u dziewczynek (potem u kobiet) kontrolą nad mięśniami dystalnymi (oddalonymi od centrum ciała, na przykład mięśniami palców). Może to wpływać na zwykle lepszy poziom graficzny u dziewczynek, np.: ładniejsze pismo. Chłopięca (potem męska) przewaga widoczna jest natomiast np.: w rzucaniu do celu oraz łapaniu piłki. Różnic tych nie można tłumaczyć jedynie budową fizyczną i siłą – ich źródło stanowią uwarunkowania mózgowe i hormonalne.
Dziecko w sposób językowy i niejęzykowy potrafi porozumieć się z innymi oraz posiada podstawy systemu gramatycznego języka, dzięki czemu rozumie i buduje poprawne zdania. Dzieci w tym wieku mają tendencję do tworzenia neologizmów. Jedną z wielu umiejętności jaką dziecko w wieku przedszkolnym zdobywa jest umiejętność opowiadania. Im dzieci są starsze, tym coraz częściej wiążą historie z działaniem opartym na celu oraz uwzględniają pojawienie się przeszkód i zakończenie historii. Mają natomiast trudności z relacjami przyczynowo – skutkowymi i tworzeniem wątków wieloepizodowych.
W okresie średniego dzieciństwa wraz ze zmianami w zakresie różnych właściwości psychicznych dziecka doskonali się również jego umiejętność prowadzenia konwersacji. Wypowiedzi egocentryczne (echolalie, monologi) coraz częściej zastępowane są przez społeczne formy wypowiedzi (pytania, prośby, zaprzeczenia). Dziecko uczy się syntezy i analizy słuchanych wypowiedzi. Szczególną rolę w rozmowie odgrywają pytania, które służą nawiązywaniu i podtrzymywaniu kontaktu, a także zdobyciu informacji
W układzie nerwowym postępuje mielinizacja włókien nerwowych (zwłaszcza w płatach czołowych), wzrasta liczba synaps, oraz zachodzą zmiany w zakresie formy aktywności mózgu: fale theta -charakterystyczne dla snu dorosłych, -do 5 roku życia odgrywają większą rolę, fale alfa -charakterystyczne dla zaangażowanej uwagi. Między 5 a 7 rokiem życia udział tych fal wyrównuje się. Wzrasta synchronizacja aktywności w różnych polach mózgu, oraz wzrasta koordynacja między płatami czołowymi a innymi częściami mózgu. Dzięki tym zmianom dzieci są w stanie kierować swoją uwagą, potrafią planować, zaczynają rozwiązywać problemy logiczno-matematyczne, a także zdolne są do przemyślenia swojego zachowania.

autor: Agata Jędrzejczyk

Shopping Cart