Wertykalna metoda czytania i pisania

„Istotą metody wertykalnej jest maksymalne zwolnienie procesu analizy znaków graficznych i dekodowanie znaczeń w nich zawartych poprzez wymuszenie utrzymania w pamięci odczytywanych znaków w określonej kolejności tak długo, dopóki odbiór następnych będzie warunkował ustalenie znaczenia całości”2.

Ruch oka w kierunku pionowym jest trudniejszy, co powoduje jego zwolnienie, ułatwiając koncentrację uwagi na każdym następnym po sobie znaku graficznym. W metodzie wertykalnej w polu widzenia czytającego znajduje się tylko jeden znak graficzny co spowalnia ruch oka zmuszając czytelnika do dłuższej koncentracji na podanym zapisie. Taki sposób zorganizowania znaków graficznych warunkuje utrzymanie się w pamięci odczytanych znaków dopóki nie zostanie ustalone znaczenie całości. Wertykalna koncepcja czytania i pisania zakłada pionowy literowy zapis tekstu w kolumnach w taki sposób aby żaden znak graficzny nie wskazywał na koniec wyrazu 3.
Liczne badania wykazują, że we wstępnym etapie nauki czytania utrzymują się problemy z rozróżnieniem poszczególnych znaków graficznych oraz zauważania porządku ich następstwa. Zjawisko to można obserwować wyraźnie podczas czytania tekstu zapisanego w układzie wertykalnym lub w przypadku układu horyzontalnego, gdzie poszczególne znaki graficzne postrzegane są jako całość. W konsekwencji prowadzi to do gorszego rozumienia tekstu, a błędy wynikające ze zgadywania wyrazów utrzymują się przez długi czas. Stosowanie metody wertykalnej w czytaniu i pisaniu jest dobrym narzędziem diagnostycznym ujawniającym trudności w rozpoznawaniu i porządkowaniu znaków graficznych.4

Celem stosowania wertykalnego zapisu tekstu, jest wytworzenie zbliżonych lub dokładnych wzorców wyobrażeniowych modeli poszczególnych znaków graficznych wyrazu w porządku ich następstwa. Następuje wyraźny wzrost liczby czytanych wyrazów w układzie horyzontalnym tekstu, przy jednoczesnym przyspieszeniu tempa czytania, co wskazuje na wzmożenie się percepcji wzrokowej i słuchowej. W momencie osiągnięcia przez czytelnika znajomości poszczególnych znaków graficznych i porządku ich następstwa wyraźnie pogarsza się recepcja tekstu w zapisie wertykalnym, a gwałtowanie wzrasta poprawność i tempo czytania tekstu w zapisie horyzontalnym 5.
Procesy poznawcze u młodego początkującego czytelnika są bardziej zaktywizowane dzięki wertykalnemu zapisowi tekstu. Dzięki czemu dziecko łatwiej koncentruje uwagę i spostrzega poszczególne znaki graficzne w porządku ich następstwa.Metoda ta sprzyja również utrwalaniu wyobrażeniowych reprezentacji znaków graficznych..

Z badań osób, których uczono czytać i pisać metodą wertykalną zauważono, że większa część uczniów preferuje pisanie tekstu w układzie wertykalnym niż jego czytanie.
Zaleca się codzienny trening czytania i pisania tą metodą, który powinien trwać od 5 do 7 minut. Można wówczas pracować z każdym dzieckiem indywidualnie lub w całej grupie. Tekst pisany jest w układzie pionowym na kartkach A-4. Litery pisane są co trzecią kratkę, nie stosuje się znaków interpunkcyjnych poza kropką. Pomiędzy kolumnami powinien być zachowany odstęp 5 kratek, wyrazy mogą być przenoszone do kolumn 6.

W metodzie wertykalnej do przeprowadzenia zajęć stosuje się takie pomoce dydaktyczne jak: – papier w kratkę formatu A4,

• ołówek i gumka,
  
• komplet tekstów sensownych w zapisie literowym w układzie pionowym, zwierający 150 tekstów dla każdego ucznia,
  
• zeszyty dokumentacyjne dla każdego ucznia.

Wszystkie wykorzystane w trakcie zajęć teksty powinny być wykorzystane przez ucznia trzykrotnie: do pisania ze słuchu, do czytania, do pisania z pamięci.

Zasady pracy według metody wertykalnej:

1.  Litery powinny być pisane pod sobą w pięciu kolumnach.
2. Odstępy między literami i kolumnami muszą być jednakowe.
3. W pisaniu nie stosuje się interpunkcji.
4. W tekście wertykalnym nie stosuje się przerw między zdaniami. Koniec zdania oznacza się jedną lub dwiema poziomymi kreskami.
5. Duże litery stosujemy tylko na początku zdania i w przypadku imion.
6. Dwuznaki muszą być napisane w jednej kolumnie.
7. Uczniowie posługują się wyłącznie ołówkiem.
8. Uczeń samodzielnie wskazuje błędy popełnione przy pisaniu z pamięci lub ze słuchu, następnie poprawia popełniony błąd (możliwa trzykrotna autokorekta).
9. Poprawianie błędów odbywa się pod kontrolą nauczyciela/ rodzica.
10. Wszystkie prac pisane metodą wertykalną są datowane, podpisane imieniem i nazwiskiem dziecka, sygnowane z pamięci/ze słuchu, podpisy swoich prac wykonują uczniowie/dzieci 7.

Bibliografia:

• Gwoździewicz Z.: Metoda wertykalna jako jedna z form pomocy uczniom z dysleksją, „Dysleksja” 2009, nr 2, s. 11-16.
  
• Włodek-Chronowska J. (1993). Zastosowanie metody wertykalnej w terapii psychodydaktycznej. W: J. Włodek-Chronowska (red.), Terapia pedagogiczna. Skrypty Uczelniane Nr 693. Kraków: UJ, s. 69-79.
  
• Włodek – Chroniewska J.: Stymulacja procesu czytania metodą wertykalną. Logopedia 1991 t. 18 ,s. 137-144.
• Włodek-Chronowska J. (1993). Zastosowanie metody wertykalnej w terapii psychodydaktycznej. W: J. Włodek-Chronowska (red.), Terapia pedagogiczna. Skrypty Uczelniane Nr 693. Kraków: UJ, s. 75.
• Tamże, s. 69-79.
• Gwoździewicz Z.: Metoda wertykalna jako jedna z form pomocy uczniom z dysleksją, „Dysleksja” 2009, nr 2, s. 11-16.
• Włodek-Chronowska J. (1993). Zastosowanie metody wertykalnej w[…], s. 69-79.
• Włodek – Chroniewska J.: Sytumlacja procesu czytania metodą wertykalną. Logopedia 1991, t.18, s. 137-144.
• Gwoździewicz Z.: Metoda wertykalna jako[…], s. 11-16.
• Włodek – Chroniewska J.: Sytumlacja procesu czytania […], s. 137-144.