Aby zniwelować skutki hiperleksji należy zacząć pracę na różnych aspektach rozwoju świadomości językowej, w tym również świadomości fonologicznej, a co za tym idzie:
- połączeń gramatyczno-logicznych,
- umiejętności świadomego różnicowania i wyodrębniania głosek z zachowaniem ich sekwencyjności w wyrazie,
- manipulowania fonemami i sylabami (dodawania i usuwania),
- tworzenia i rozumienia rymów,
- pamięci słuchowej w celu odtwarzania dłuższych ciągów wyrazowych,
Zdarza się niestety tak, że dzieci starsze(10-16lat), które całkiem dobrze wypadają w próbach czytania, to słabo radzą sobie w przetwarzaniu informacji dla celów wyższych związanych z nauką. W tym miejscu należy zastanowić się co dokładnie powinno zostać ujęte w indywidualnym programie terapeutycznym oraz jak podejść do dziecka z objawami hiperleksji.
Pracę z dzieckiem, które przejawia problemy związane z hiperleksją należy zacząć od usprawniania wrażliwości fonologicznej (mam tu na myśli ćwiczenia syntaktyczne i fonologiczne). Musimy pamiętać o tym, że program przez nas napisany powinien zawierać zestawy słów i zdań o coraz bardziej skomplikowanej konstrukcji fonetycznej w myśl zasady o stopniowaniu trudności.
W sferze metafonologicznej ćwiczenia obejmować powinny:
- zamianę głosek i sylab w wyrazie,
- tworzenie nowych słów poprzez dodanie lub odrzucenie sylaby,
- tworzenie nowych słów poprzez przestawianie sylab,
- rozbudowywanie wyrazów poprzez dodawanie do wyrazów krótkich innych sylab,
W sferze metasyntaktycznej warto stosować ćwiczenia polegające na kodowaniu i dekodowaniu zdań dowolną sylabą, odszyfrowywanie wypowiadanego zdania, w którym w poszczególnych słowach brak pierwszej głoski, tworzenie zdań poprawnych gramatycznie. Ćwiczenia takie mają za zadanie ćwiczenia analizy i syntezy słuchowej, zmuszają one dziecko do wsłuchiwania się w wypowiadane zdania i słowa, motywują dziecko do podjęcia prób rozumienia zdań oraz tworzenia logicznych wypowiedzi jednozdaniowych. Dobrze jest jeśli program jest wzbogacony ćwiczeniami mającymi charakter logiczno-gramatyczny i mam tu na myśli np.:
- łączenie czasowników z przyimkiem i rzeczownikiem tworząc jednocześnie relacje przestrzenne,
- podawanie słów przeciwnych,
Aby zmienić sposób odczytywania tekstu, nawet takiego bardzo krótkiego, z nadmiernej koncentracji na dekodowaniu na rzecz kontroli zawartości treści warto zastosować ćwiczenia, które polegają na:
- układaniu opowiadań z pociętych zdań (rozsypanki sylabowe, wyrazowe, zdaniowe),
- tworzeniu rymów o krótkich wersach i prostej treści,
- cichym czytaniu krótkich tekstów,
- odczytywaniu i opowiadaniu krótkich tekstów przedstawionych bez kropek i innych znaków interpunkcyjnych,
Ważne jest, aby poszczególne słowa stały się dla dziecka nośnikiem informacji niezbędnych podczas nauki. Umiejętność czytania ze zrozumieniem skraca czas nauki własnej dziecka, pozwala mu tym samym opanować większą ilość nowych treści i wiadomości. Nie jest nowiną, że dzieci z problemem hiperleksji mają duże trudności w skupianiu uwagi na lekcjach. Umiejętności takie jak: słuchanie na lekcjach, interpretowanie i analizowanie treści docierających drogą słuchową z pewnością się poprawi, gdy dziecko opanuje już sztukę czytania ze zrozumieniem.
Bibliografia:
- Maurer A. „Poznawcze uwarunkowania rozwoju umiejętności czytania”,
- Malmguist E. „Nauka czytania w szkole podstawowej”