Istnieje duża grupa dzieci, które mają różne trudności w czytaniu i pisaniu. Po zastosowaniu programu korekcyjno-kompensacyjnego deficyty te ulegają całkowitemu wyeliminowaniu, bądź pozostają w stopniu, który nie wpływa na jakość życia. Problemy te wynikają najczęściej z braku dojrzałości dziecka, zaburzeniami emocjonalnymi, niewłaściwie dobranymi metodami dydaktycznymi. Pozostają jednak dzieci, u których występują uporczywe i specyficzne problemy utrzymujące się pomimo stosowania różnych metod. Nie można jednocześnie stwierdzić, co jest przyczyną dysleksji. Badacze wskazują na mikrouszkodzenia mózgu, uszkodzenia części układu nerwowego odpowiedzialnych za proces czytania i pisania, niewłaściwie funkcjonującą gospodarkę hormonalną.
Pierwotne przyczyny dysleksji mają podłoże neurobiologiczne. Odnoszą się one do wyposażenia genetycznego człowieka, struktury i sposobu funkcjonowania układu nerwowego. Istotną rolę odgrywa również środowisko działające na rozwój układu nerwowego dziecka w okresie pre- i perinatalnym. Stanowią one biologiczne i neuropsychologiczne czynniki odpowiedzialne są za występowanie określonych patomechanizmów na poziomie funkcji poznawczych. Poniższy rysunek obrazuje powstawanie dysleksji.
Pierwotne i wtórne przyczyny a trzy poziomy opisu zjawiska dysleksji
PIERWOTNE ŹRÓDŁA EPIDEMOLOGICZNE
Wyposażenie genetyczne
Struktura układu nerwowego
Funkcje układu nerwowego
POZIOM BIOLOGICZNY
PATOMECHANIZMY
Przetwarzanie fonologiczne Przetwarzanie czasowe
Automatyzacja
POZIOM POZNAWCZY
ZACHOWANIE
POZIOM BEHAWIORALNY
Źródło: G. Krasowicz- Kupis, Psychologia dysleksji
W literaturze spotykać można kilka koncepcji, które odnoszą się do przyczyn powstawania dysleksji rozwojowej, poniżej przedstawiony został podział, jaki zaprezentowała w swojej książce “O dysleksji czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu” Marta Bogdanowicz. Wyróżniła ona następujące koncepcje:
- genetyczną – upatruje ona przyczynę w dziedziczeniu tych zmian w centralnym układzie nerwowym, które są przyczyną zaburzeń funkcjonalnych i podłożem trudności w czytani i pisaniu (czynnikiem patogennym są geny przekazywane z pokolenia na pokolenie),
- opóźnionego dojrzewania centralnego układu nerwowego – przyczyną trudności jest spowolnienie dojrzewania centralnego układu nerwowego i zaburzenia funkcjonalne (czynniki patogenne: geny, czynniki uszkadzające –hormony);
- organiczną – przyczyną są mikrouszkodzenia tych okolic mózgu, które odpowiadają za proces czytania i pisania. Ma to związek ze szkodliwymi czynnikami chemicznymi, fizycznymi i biologicznymi, jakie oddziałują na ośrodkowy układ nerwowy w okresie okołoporodowym,
- hormonalną – przyczyną dysleksji jest niedokształcenie struktury niektórych okolic kory mózgowej oraz nieprawidłowy model rozwoju mózgu, tzn. zablokowanie lewej półkuli mózgowej, która odpowiada za mowę.
- psychogenną- przyczyny tkwią w zaburzeniach emocjonalnych które są spowodowane przez stres i urazy psychiczne.
W Polsce najbardziej rozpowszechniona jest organiczna koncepcja przyczyny dysleksji profesor H. Spionek, która bezpośrednią przyczynę trudności w czytaniu i pisaniu upatruje w zaburzeniach rytmu i tempa rozwoju psychoruchowego Zaburzenia te nazwane są przez nią jako fragmentaryczne deficyt w rozwoju.
Dotyczą one :
- zakresu percepcji wzrokowej, analizy i syntezy wzrokowej – ma ona ogromne znaczenie w zapamiętywaniu i odwzorowywaniu, we właściwej percepcji obrazów i adekwatnym do rzeczywistości spostrzeganiu kształtów,
- percepcji słuchowej – analizy i syntezy słuchowej – pozwala na wyodrębnianie, identyfikowanie, różnicowanie dźwięków mowy – słuch fonematyczny. Ułatwia przetransponowanie znaków języka pisanego na odpowiadające im dźwięki mowy, scala te dźwięki, przyporządkowuje odczytanemu wyrazowi jego znaczenie.
- sprawności ruchowej, lateralizacji – decyduje o tempie i precyzji ruchów, zarówno dużych grup mięśniowych – motoryka duża, jak i sprawności manualnej – motoryka mała.
Bibliografia:
- Gładyszewska- Cyrulko J., Arteterapia w pracy pedagoga
- Bogdanowicz M., O dysleksji czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu-odpowiedzi na pytania rodziców i nauczycieli
- Spionek H., Zaburzenia rozwoju uczniów, a niepowodzenia szkolne
- Krasowicz- Kupis G., Psychologia dysleksji