Okres prenatalny jest okresem, w którym następuje najszybszy rozwój fizyczny człowieka. W ciągu zaledwie 40 tygodni ciąży z jednej zapłodnionej komórki rozwija się organizm ważący średnio 3500 g i mierzący około 50 cm. W tym czasie kształtują się wszystkie narządy niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania i rozwoju po przyjściu na świat.
Dla nabywania w przyszłości umiejętności komunikacyjnych ważne są: budowa i funkcje aparatu mowy, działanie ośrodków mózgowych (analizatora kinestetyczno-ruchowego), trenowanie czynności prymarnych (oddychania, przyjmowania pokarmów i picia) oraz mimiki twarzy, a także umiejętności ruchowe. Niezbędny jest także trening słuchowy oraz trening kulturowy polegający na umiejętności prowadzenia dialogu.
Fizyczny rozwój najważniejszych dla nabywania umiejętności komunikacyjnych narządów obejmuje cały okres życia prenatalnego. Już w trzecim tygodniu ciąży tworzą się zaczątki układu nerwowego dziecka, a w czwartym tygodniu zaczątki narządów zmysłów i mięśni.
W tygodniu szóstym rozpoczyna się kostnienie kości czaszki, formują się: szczęka, żuchwa, podniebienie, przewód nosowy, ucho wewnętrzne, zawiązki zębów. Z trzech pęcherzyków mózgowych tworzy się pięć, następuje kształtowanie prawej i lewej półkuli oraz różnicowanie głównych struktur mózgu. Pojawiają się pierwsze odruchy nerwowe. Tydzień siódmy to okres rozwoju m.in. twarzy, doskonalenia uszu, ust, podniebienia, nosa, oczu (zamykają się powieki), w korze mózgowej powstają pierwsze synapsy. To także czas tworzenia się zaczątku mózgowego ośrodka wzroku. Drugi miesiąc to jednocześnie okres największej wrażliwość na działanie czynników zewnętrznych.
W trzecim miesiącu mózg odznacza się aktywnością, której charakterystyka przez cały okres płodowy jest niepowtarzalna i specyficzna oraz wykazuje indywidualne cechy. Trwa rozpoczęty proces wykształcania się osłonki mielinowej. Pod koniec trzeciego miesiąca życia są już ukształtowane struny głosowe – dziecko jest zdolne do reakcji płaczu na długo przed narodzeniem.
Od czwartego miesiąca mózg staje się coraz bardziej pofałdowany, widoczna jest bruzda boczna oraz dobrze uformowany móżdżek. Tworzy się mapa czuciowa i ruchowa ciała w mózgu, działa narząd Cortiego, aktywna jest kora czołowa i ciemieniowa, rozwija się kora wzrokowa. W piątym miesiącu dojrzały jest ślimak, mielinizuje się aparat przedsionkowy, dojrzewa kora słuchowa. W miesiącu szóstym życia płodowego intensywnie dojrzewa układ nerwowy, płuca wytwarzają surfaktant, który umożliwia oddychanie po urodzeniu. Miesiąc siódmy to czas intensywnego dojrzewania płuc. Wykształcone są już wówczas odruchy automatyczne (ssania, szukania, kroczenia, Moro, chwytny). W miesiącu ósmym następuje mielinizacja nerwu wzrokowego, zupełnie dojrzałe są wszystkie narządy. W miesiącu dziewiątym dziecko jest gotowe do samodzielnego życia. To, w jaki sposób będzie się rozwijało i funkcjonowało po przyjściu na świat zależy od tego, jakie warunki miało stworzone w łonie matki. Na fizyczny rozwój dziecka w okresie prenatalnym ma bowiem wpływ szereg czynników takich jak stan zdrowia i odżywanie się matki, przyjmowanie przez nią używek, stan emocjonalny i stosunek wobec nienarodzonego dziecka.
Bibliografia:
- D. Pluta-Wojciechowska: Od czynności prymarnych do czynności sekundarnej. [W:] Mowa dzieci z rozszczepem wargi i podniebienia. Kraków 2011, s. 127.
- D. Kornas-Biela: Okres prenatalny. [W:] Psychologia rozwoju człowieka. Red. J. Trempała. Warszawa 2012, s.147-156.