Ćwiczenia ortofoniczne mają bardzo ważny wpływ na rozwój mowy dziecka. Wspomagają jego właściwe kształtowanie, rozwijają dziecko i pomagają zapobiegać wadom wymowy lub niwelować te, które już powstały. Warto z nich korzystać, bawić się ucząc i uczyć się bawiąc. Dzielimy je na następujące :
- ćwiczenia słuchu fonemowego- ćwiczenia tego typu przygotowują do bardzo precyzyjnego słyszenia i rozróżniania elementów składowych mowy. Ćwiczenia słuchu fonemowego wyostrzają zdolność wyodrębniania poszczególnych wyrazów, natomiast w wyrazach pozwalają wyodrębnić sylaby a w sylabach głoski. W sumie najbardziej chodzi tu o odróżnianie głosek dźwięcznych od bezdźwięcznych i tu ich różnicowanie i rozróżnianie oraz o kolejność głosek w wyrazach. Zdolność ta zdobywana jest pod wpływem bodźców słuchowych i nie jest zdolnością wrodzoną. Natomiast nabyć ją można w dzieciństwie. Wiek, w którym najbardziej intensywnie kształtuje się słuch fonemowy to okres między 1 a 2 rokiem życia dziecka. Jest to czas, w którym dziecko nie opanowało jeszcze słownictwa i nie wypowiada jeszcze wszystkich głosek. Przyswaja je sobie w dalszym ciągu stopniowo, w miarę jak utrwalają się wzorce słuchowe nowo poznanych wyrazów.
- ćwiczenia fonacyjne- ćwiczą u dziecka zdolność właściwego posługiwania się głosem. Prawidłowe mówienie powinno zaczynać się z wydechem. Dziecko nie powinno krzyczeć, piszczeć, ani przekrzykiwać się. Ćwiczenia fonacyjne prowadzą do zniesienia napięcia mięśni krtani i gardła. Ten rodzaj ćwiczeń zawiera w sobie ćwiczenia emisyjne, dzięki którym głos staje się przyjemny dla ucha rozmówców.
- ćwiczenia artykulacyjne- realizacja każdej głoski wymaga jak wiadomo innego układu artykulatorów i innej pracy mięśni, toteż narządy mowy muszą być sprawne , a dzieci powinny zdobyć umiejętność układania ich w sposób charakterystyczny dla danej głoski. W początkowej fazie usprawniania należy podjąć ćwiczenia jednego narządu, w dalszym etapie przechodzić do kolejnych narządów sprawnie i płynnie przechodząc do łączenia różnych ruchów. Bardzo ważne podczas tego rodzaju ćwiczeń są ssanie, połykanie, ruchy szczęk, żucie pokarmów, ruchy języka i warg oraz wypowiadanie różnorodnych głosek. Ćwiczenia artykulacyjne mają za zadanie przygotować poszczególne narządy do pełnienia odpowiednich funkcji w procesie mówienia, tj. do poprawnej artykulacji wszystkich głosek języka ojczystego.
- ćwiczenia logorytmiczne -to działania na płaszczyźnie słowno-muzyczno-ruchowej, podczas których podstawą jest rytm. Wiadomo nie od dziś, że ruch całego ciała przyczynia się do usprawniania narządów mowy. Szczególnie takie ćwiczenia zalecane są dzieciom, które wykazują zbyt wysokie napięcie mięśniowe oraz trudności z koordynacją, co przejawia się słabym poczuciem rytmu i czasami mniejszą sprawnością ruchową. Ćwiczenia logorytmiczne cieszą się dużą popularnością wśród dzieci przedszkolnych co wspaniale wpisuje się w przesłanie ich samych. Wiadomo bowiem, że w każdej grupie znajdują się dzieci i nadmiernie ruchliwe jak i takie, które nieco wolniej reagują na aktywność otoczenia. Są dzieci, które są mniej sprawnie poruszające się oraz takie, u których występuje zaburzenie płynności mówienia. Każde z tych dzieci wyniesie coś pożytecznego z logorytmiki. Do zajęć tego typu należy zaliczyć: elementy pochodzenia gimnastyczno-tanecznego, ćwiczenia metrorytmiczne wrażliwość na zmiany rytmu i akcent muzyczny oraz ćwiczenia słowno-ruchowe. Dzieci chętnie podejmują taką aktywność przy muzyce i nawet nie orientują się, że bawiąc się również ćwiczą.
Jak widać ćwiczenia ortofoniczne dają dużo możliwości rozwoju dzieciom. A dodatkowo można wpleść je z łatwością w zabawę, a tym samym do nieświadomego ćwiczenia tego co zaburzone u danego dziecka. Warto korzystać z każdej dostępnej formy pomocy dziecku zwłaszcza takiej, która sprawi dziecku radość np. ćwiczenia przy akompaniamencie muzycznym. Dzieci są bardzo muzykalne i otwarte na muzykę bez wątpienia warto z tego skorzystać. Wszystkie wymienione grupy ćwiczeń można ze sobą z powodzeniem łączyć. Pamiętać należy, że ćwiczenia na głoskach trzeba poprzedzić ćwiczeniami usprawniającymi narządy mowy.
Bibliografia:
- D. Emiluta-Rozya, „Wspomagania rozwoju mowy dziecka w wieku przedszkolnym”.