Blog

Motoryka duża i mała

Ruch jest naturalną potrzebą każdego dziecka w wieku przedszkolnym. Stanowi on istotny czynnik w jego rozwoju fizycznym. Dziecko w tym wieku nie może długo skoncentrować się na jednej czynności, co powoduje konieczność częstych zmian zabaw ruchowych i ćwiczeń gimnastycznych.
Prezentowane w artykule ćwiczenia z zakresu motoryki małej i dużej mają na celu doskonalenie poszczególnych czynności ruchowych u dzieci, nabywanie przez nich zręczności, wyrabianie szybkości, zwinności i wytrzymałości.
Bardzo istotne są zabawy w parach, co pozwala na rozwijanie inwencji twórczej u dzieci, daje możliwość samowyrażenia najpierw siebie, potem sprawdzenia własnych możliwości i porównania ich z możliwościami innych dzieci.
Ważne jest, aby po intensywnych ćwiczeniach gimnastycznych i ruchowych znalazło się miejsce na rozluźnienie mięśni, relaksację organizmu, uspokojenie i wyciszenie nagromadzonych emocji.
Należy zaznaczyć, że zaburzenia motoryki małej i dużej często występują u dzieci dyslektycznych często w połączeniu z zaburzeniami innych funkcji m.in.:

  • percepcji wzrokowej,
  • percepcji słuchowej,
  • funkcji językowych,
  • integracji w/w procesów,
  • pamięci słuchowej, wzrokowej, ruchowej,
  • lateralizacji,
  • orientacji w schemacie ciała, kierunkach i przestrzeni (J. Mickiewicz, 1996).

Wskazać należy, że głośne czytanie odbywa się dzięki ruchom gałek ocznych oraz uruchomieniu organów mowy. Zaburzenia w rozwoju motorycznym przejawiają się mniejszą precyzją ruchów i wolniejszym ich tempem. Chodzi tu zarówno o motorykę dużą, tj. zaburzenia koordynacji dużych grup mięśniowych, jak również o zaburzenia motoryki małej, tj. rozwoju manualnego. Tak więc zaburzony rozwój funkcji analizatora kinestetyczno-ruchowego w znacznym stopniu wpływa na obniżenie sprawności manualnej.
Przejawy obniżenia sprawności manualnej w pisaniu to (Sobolewska 1989):

  • zbyt wolne tempo wykonywanych czynności,
  • mała precyzja ruchów dłoni i palców,
  • słaby poziom graficzny pisma,
  • współruchy

Analiza pisma wykazać może następujące charakterystyczne objawy:

  • kształty liter uproszczone, mogą przypominać druk, – scalanie liter w \”zbitkę\”, litery nie dokończone w kształcie,
  • zmiana wielkości i nachylenia liter,
  • litery krzywe i niekształtne,
  • brak wiązania liter,
  • litery drżące, o niepewnej linii,
  • za duże lub za małe odstępy liter w wyrazach lub między wyrazami,
  • opuszczanie linijek, przekraczanie lub nie dociąganie do nich.

Dzieci o obniżonej sprawności manualnej napotykają szczególne trudności podczas przepisywania tekstu lub pisania ze słuchu. Z uwagi na wolne tempo pracy, nie nadążają za innymi dziećmi, co może często powodować u nich zaburzenia o charakterze emocjonalno-motywacyjnym (poczucie niższej wartości, brak chęci do nauki z powodu braku sukcesów, drażliwość), stanowiące podstawę do powstawania różnych trudności wychowawczych. Motoryka duża odnosi się do zręczności ruchowej całego ciała.
Objawy szczególnej niezręczności są następujące:

  • opóźnienia w rozwoju ruchowym w okresie niemowlęcym i poniemowlęcym oraz mała aktywność ruchowa;
  • ogólna niezręczność ruchowa i mała wyćwiczalność w zakresie dużych ruchów, związana z zakłóceniami napięcia mięśniowego (napięcie nadmierne lub za małe);
  • brak koordynacji ruchów przy współdziałaniu różnych grup mięśniowych, dający wrażenie ogólnej – niezręczności;
  • osiąganie z opóźnieniem, w porównaniu z rówieśnikami, różnych umiejętności ruchowych w czynnościach codziennych, zabawowych i sportowych;
  • ogólne spowolnienie ruchowe;
  • unikanie zabaw ruchowych;
  • zakłócenie koordynacji wzrokowo- ruchowej w zabawach i zadaniach, w których ruch odbywa się pod kontrolą wzroku (rzut piłką, gra w klasy).

Sprawności motoryczne to umiejętności wymagające bardzo precyzyjnej koordynacji (np. posługiwanie się sztućcami, jazda na rowerze, gra w piłkę). Nie kształtują się one w wyniku samego procesu dojrzewania, lecz muszą zostać wyuczone.
Najczęstsze problemy z zakresu motoryki dużej to:

zaburzenia równowagi;

  • niezgrabność w pokonywaniu przeszkód;
  • słabe panowanie nad szybkością i siłą;
  • trudności w integracji wszystkich mięśni w celu wykonywania skoordynowanego działania.

Najważniejsze wskazania w przypadku niezręczności ruchowej:

  • zachęcanie dzieci do brania udziału w zabawach ruchowych;
  • umożliwienie uprawiania sportów.

Dlatego tak istotne są wszelkiego rodzaju ćwiczenia motoryki dużej i małej.
Zaczynamy od zabaw ćwiczeń ruchowych ogólnie usprawniających – motoryka duża, po to by przejść do motoryki małej i precyzyjnej.
Przykłady ćwiczeń motoryki dużej:

  • ćwiczenia wyprostne, mające na celu zachowanie i utrzymanie prawidłowej postawy ciała;
  • różne rodzaje zabaw rzutnych (piłka, ping- pong, badmington);
  • różne rodzaje zabaw skocznych (gra ze skakanką, gra \”w klasy\”);
  • ćwiczenia na równoważni o wysokości zapewniającej pełne poczucie bezpieczeństwa;
  • zabawy rytmiczne polegające na wyrażaniu ruchem muzyki, zachęcanie do swobodnej ekspresji ruchowej;
  • udział w różnego rodzaju zawodach z partnerami o zbliżonych możliwościach ruchowych, z rozwijaniem właściwej motywacji i zapobieganiem negatywnym ocenom rówieśników;
  • chodzenie po kładce bez pomocy (na płaskiej przestrzeni położyć deskę-kładkę);
  • machanie kijem lub drewnianym kołkiem w celu trafienia nieruchomego przyrządu wiszącego na wysokości ramion;
  • chodzenie na obu rękach z trzymanymi w górze nogami dziecka;
  • przeciąganie liny trzymanej przez drugą osobę przy użyciu niewielkiej siły;
  • wykonywanie skoków, chodzenie nogami po wymyślonej drabinie;
  • przeskakiwanie przez powoli kołyszącą się linę,chodzenie z podwiniętymi palcami stóp;
  • ćwiczenia tułowia, skłony i skręty w różnych kierunkach, przód, tył, w prawo, w lewo;
  • przejście po kładce z różnymi przedmiotami w ręku; zabawy i ćwiczenia kształtujące orientację w schemacie ciała( Pokaż proszę, gdzie masz oczy, gdzie masz uszy a gdzie nos. Gdzie masz ręce, gdzie masz nogi, gdzie na głowie rośnie włos- mówimy coraz szybciej, dziecko wskazuje odpowiednio oczy, uszy…)
  • zwijanie palcami stóp (apaszek, kocyków);
  • zabawy na czworaka z pokonywaniem przeszkód;
  • zabawy z piłką- toczenie piłki po podłodze przez dwoje dzieci, strzelanie do bramki, podrzuty piłki do góry, chwyt rękami w leżeniu na podłodze, dmuchanie w parach na piłkę;

Przykłady ćwiczeń motoryki małej:

  • swobodne bazgranie na dużych arkuszach papieru, flamastrami, kredkami świecowymi, pastelami
  • nawlekanie koralików, przewlekanie sznurków, tasiemek, sznurowadeł przez różne rzeczy i otwory
  • wieszanie ubranek dla lalek na sznurku i przyczepianie ich klamerkami do bielizny
  • zamalowywanie dużych powierzchni farbami grubym pędzlem dziecko stoi (nie siedzi) przy stoliku odpowiedniej do jego wzrostu wysokości
  • zamalowywanie obrazków w książeczkach do malowania
  • kalkowanie obrazków
  • obrysowywanie szablonów
  • wciskanie w tablicę korkową pinezek- wyjmowanie ich
  • zbieranie drobnych elementów (pieniążki, ziarenka, – guziczki- dwoma palcami kciukiem i wskazującym, zbieranie wyżej wymienionych przedmiotów pęsetą
  • cięcie po narysowanych liniach – prostych frędzelki, falistych serwetki
  • wycinanie najpierw prostych, potem nieco bardziej skomplikowanych kształtów z papieru kolorowego
  • ugniatanie papierowych kul i rzucanie nimi do celu
  • wykonywanie drobnych ruchów palcami: spacerowanie palcami po stole, zabawa „idzie kominiarz po drabinie”, naśladowanie gry na pianinie, odtwarzanie rytmu padającego deszczu
  • modelowanie z plasteliny, modeliny, masy papierowej najpierw kuleczek, wałeczków; później form bardziej złożonych – zwierząt, postaci ludzkich, liter
  • stemplowanie i kolorowanie
  • wydzieranie z kolorowego papieru i naklejanie wydzieranki na papier
  • rysowanie w liniach wzorów literopodobnych i szlaczków
  • strząsanie wody z palców
  • zgniatanie kartki papieru jedną ręką w małą kulkę
  • zabawy pacynką
  • przyszywanie guzików
  • szycie prostymi ściegami
  • krążenia palcami, np. jednego palca wokół drugiego nieruchomego, wokół siebie obu palców
  • ćwiczenia dłoni- wymachy, krążenia, uderzenia, pocierania, otwierania, zamykania
  • ściskanie piłeczek
  • zwijanie palcami chusteczek, apaszek
  • rysowanie patykiem po ziemi
  • faliste ruchy ramion – zabawa w przylot i odlot bocianów
  • przy wolnym chodzie ruchy rąk jak podczas pływania żabką – zabawa w naukę pływania
  • zabawa w pociągi – ruch rąk naśladuje obroty kół
  • zabawa w pranie, rozwieszanie bielizny i prasowanie
  • zabawa w gotowanie obiadu – naśladowanie wałkowania ciasta, mieszania gęstej zupy, kręcenia kranem, ubijania piany
  • rysowanie szlaczków Dennisona
  • gry w pchełki, bierki, kręgle, bilard stołowy
  • rzucanie woreczków lub piłeczek – kto dalej
  • toczenie piłki do dołka
  • przerzucanie piłki średniej wielkości z ręki prawej do lewej i podrzucanie jej raz prawą, raz lewą ręką podbijanie balonika wyłącznie palcami prawej i lewej ręki
  • wypuszczanie piłeczki tenisowej z ręki w dół i próby chwytania jej w locie, samymi palcami – zanim odbije się od podłogi
  • \”rysowanie\” palcami w powietrzu określonego przedmiotu
  • układanie z elementów geometrycznych postaci ludzkich, zwierząt, domków itp.
  • układanie z patyczków, np. płotów

Specyfika metod i technik oddziaływania terapeutycznego na dziecko polega na tym, że wiele z nich ma charakter zabawy, co wzmacnia motywację dzieci do udziału w zajęciach.

 

Bibliografia:

  • Spionek H.; Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka; PWN; Warszawa 1965.
  • M.Bogdanowicz, Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym, WsiP, W-wa, 1985r.
  • G.Demelowa, Minimum logopedyczne dla nauczycieli przedszkola, WsiP, W-wa, 1979r.
  • A.Franczyk, K.Krajewska, Program psychostymulacji dzieci w wieku przedszkolnym z deficytami i zaburzeniami rozwoju
Shopping Cart