Najważniejszym aspektem pracy z osobami głuchoniewidomymi jest jak najpełniejsze przystosowanie ich do życia w grupie, a co się z tym wiąże stworzenie im szansy na porozumiewanie się. Niewątpliwie ćwiczenia metodą ruchu rozwijającego W. Sherborne mogą mieć zastosowanie w pracy terapeutycznej z dziećmi głuchoniewidomymi. Głównym zadaniem tej metody jest stymulacja psychomotorycznego, emocjonalnego i społecznego rozwoju człowieka. Ruch jest tutaj podstawowym narzędziem wspomagającym rozwój psychoruchowy oraz terapię zaburzeń tego rozwoju. Najważniejszym założeniem jest rozwijanie przez ruch: świadomości własnego ciała, świadomości przestrzeni oraz działania w niej, umiejętności dzielenia przestrzeni z innymi ludźmi i nawiązywania z nimi bliskiego kontaktu.
W. Sherborne wyróżnia następujące rodzaje ćwiczeń ruchowych:
- prowadzące do poznania własnego ciała,
- pomagające zdobyć pewność siebie i poczucia bezpieczeństwa w otoczeniu,
- ułatwiające nawiązywanie kontaktu i współpracy z partnerem i grupą.
Przesłaniem metody jest to, iż wszystko co człowiek przeżywa z drugą osobą można wyrazić poprzez ruch kreatywny, bez słów. W konsekwencji ćwiczeń człowiek zaczyna nabierać pewności siebie, zaufania, zyskuje poczucie bezpieczeństwa. Nawiązuje kontakt początkowo z jednym partnerem, potem większą grupą, a wreszcie uczy się współdziałania z innymi. Prowadzi to do zyskania możliwości twórczego wyrażania siebie.
Niewątpliwie jednoczesne uszkodzenie narządu wzroku i słuchu u dziecka w poważny sposób ogranicza jego możliwości porozumiewania się z innymi ludźmi. Brak możliwości nawiązania kontaktu wzrokowego, szczątkowe informacje dźwiękowe powodują, iż głuchoniewidomy ma znaczne trudności z tworzeniem wspólnego pola działania z drugim człowiekiem. Metoda ruchu rozwijającego jest alternatywą terapeutyczną i rehabilitacyjną dla głuchoniewidomych, u których komunikacja jest utrudniona, gdyż zajęcia prowadzone tą metodą odgrywają ważną rolę w poznaniu i uświadamianiu sobie własnego ciała.
U dzieci głuchoniewidomych pojęcie schematu ciała jest zaburzone, zwłaszcza jeśli dodatkowo, oprócz uszkodzenia narządu wzroku i słuchu, ośrodkowy system nerwowy ucierpiał w jakimś momencie wczesnego rozwoju. Z kolei schemat ciała łączy się z tym, co nazywamy orientacją przestrzenną, gdyż ciało ludzkie musi cały czas sytuować się w stosunku do tego co je otacza. Trudno ustalić co pojawia się pierwsze: świadomość samego siebie czy świadomość obecności innych ludzi. Każda zabawa z dzieckiem jest pewnego rodzaju rozmową. Na początku ojciec lub matka inicjuje kontakt a dziecko odpowiada. Może się okazać, że rodzice dzieci głuchoniewidomych nie są w stanie wydobyć z nich niemal żadnej reakcji. W rezultacie mogą się zniechęcić tak, że w ogóle zaprzestaną prób stymulowania swoich dzieci. W procesie budowania wzajemnego kontaktu dzieci głuchoniewidomych potrzebują więcej bodźców czuciowych, więcej czasu i więcej wysiłku niż pełnosprawne dzieci. Dziecko trzeba zachęcać do tego, by skupiało uwagę na twarzy dorosłego. Bezpośredni kontakt twarzą w twarz jest bardzo ważny dla stworzenia wspólnej koordynacji wzrokowej i wspólnego pola działania dziecka głuchoniewidomego z drugą osobą. Bez tego trudno w przyszłości wypracować system porozumiewania się. Trzeba też dziecko wspierać, gdy się cieszy i odpowiada na różne reakcje wychodzące od dorosłego. To początek komunikacji. Później dziecko samo zacznie wykonywać ruchy i wydawać głosy, które dorosły powinien naśladować tak, by mogły być z powrotem odebrane przez dziecko. Praktyka wychowania głuchoniewidomych dzieci wykazuje, że kształtowanie mowy dziecka powinno zaczynać się od nauczenia dziecka wymiany uczuć, wzajemnej relacji między dwiema osobami, jest to podstawą systemu komunikowania się.
Metoda W. Sherborne jest propozycją zabawy relacyjnej rozwijającej wzajemne kontakty. W zabawach tych potrzebny jest kontakt „jeden na jeden”, w którym bardziej sprawna/dojrzała osoba staje się partnerem młodszej, mniej sprawnej – czyli dziecka głuchoniewidomego.
Relacje występujące w doświadczeniach ruchowych podczas zajęć metodą W.Sherborne można podzielić na trzy grupy:
- Relacja opiekuńcza, czyli „z”.
Relacje opiekuńcze są to ćwiczenia „z” partnerem, w których dziecko głuchoniewidome jest pod opieką osoby aktywnej. Wymaga to wyczucia osoby będącej „pod opieką”, jej potrzeb, przeżyć i tym samym osiągnięcie harmonii i współpracy. Zajęcia zaczyna się właśnie od kontaktu opiekuńczego, w którym starszy partner daje młodszemu poczucie bezpieczeństwa. - Relacja „razem”.
Ćwiczenia relacji „razem” wymagają dobrego współdziałania i zgrania partnerów. Można uje prowadzić w różnych wariantach, np. dwóch ćwiczących może przyjąć rolę „ opiekuńczą” nad trzecim partnerem lub kilkoro dzieci ćwiczy z osobą dorosłą w formie pchania, ciągnięcia lub wspomagania. W ćwiczeniach tych ważne jest, że wszyscy pracują razem jako grupa, co uczy koordynacji w zespole. Mają one szczególne znaczenie dla rozwoju społecznego dziecka głuchoniewidomego. U tych dzieci występują bowiem ogromne trudności w rozpoznawaniu i zrozumieniu aktualnie dziejącej się sytuacji społecznej. Często nie wiedzą ile osób jest wokół nich i co one robią. Aby nie wprowadzać zbyt dużej ilości informacji należy zajęcia metodą ruchu rozwijającego rozpocząć od indywidualnej pracy z dzieckiem i stopniowo włączać je do grupy. - Relacja „przeciwko”
W relacji „przeciwko” specyficzny typ ćwiczeń pozwala „przeciwnikowi” zbadać jego siłę a jednocześnie ćwiczyć używając siły, która pozwala na współpracę z partnerem. Ćwiczenia te dają możliwość przeżycia wspólnego wysiłku fizycznego. Rozwijają i uczą koncentracji, zwracania uwagi na osobę, z którą współdziała się w czasie ćwiczeń. Propozycje ćwiczeń „przeciwko” należy z wielką ostrożnością oferować dzieciom głuchoniewidomym. Muszą one czuć się już bardzo bezpieczne ze swoim partnerem i w grupie. Ćwiczenia powinny być prowadzone początkowo z delikatnością, w zależności od rekacji dziecka należy dozować użycie siły.
Bibliografia:
- Bogdanowicz M., Kisiel B., Przasnyska K.: Metoda ruchu rozwijającego w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka. WSiP, Warszawa 1992.
- Podleśna D.: Zastosowanie metody ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne w pracy z dziećmi głuchoniewidomymi. Przegląd tyflologiczny. PZN nr 1-2/98