Narząd żucia zaczyna się wykształca się już w pierwszych tygodniach życia płodowego- już w 5 tygodniu wyodrębniają się wyrostki żuchwowe, które powiększają się i przesuwają ku sobie. Dziecko rodzi się z tyłożuchwiem (cofniętą żuchwą), które w miarę upływu czasu powinno ustępować. Narząd żucia narażony jest na działanie wielu czynników uszkadzających, które mogą spowodować w nim zmiany morfologiczne i czynnościowe. Zmiany te mogą dotyczyć początkowo tylko części, a w okresach późniejszych obejmować pozostałe odcinki narządu żucia.
Od lat badacze zajmują się etiologią zgryzu.
Przyczyny nieprawidłowości dotyczących narządu żucia można podzielić według prof. Karłowskiej na:
- ogólne: dziedziczność, zaburzenia wewnątrzwydzielnicze, choroby ogólnoustrojowe
- zewnątrzpochodne (m.in. nieprawidłowe ułożenie płodu lub mechaniczne uciski spowodowane np.
guzem, awitaminozy, szkodliwe działanie leków itp - miejscowe (dysfunkcje, parafunkcje, próchnica, urazy).
Wskazując na przyczyny miejcowe – dysfunkcje prof. Karłlowska wskazuje na dysfunkcje postawy ciała, dysfunkcje połykania, oddychania. Do parafunkcji zalicza się nawyki takie jak ssanie smoczka, kciuka, języka, wargi, policzka, obgryzanie paznokci, zgrzytanie zębami, podpieranie bródki ręką. Pomimo, iż u poszczególnych osób zęby bardzo różnią się kształtem, wielkością i kolorem, ich wzajemne ustawienie oraz stosunek górnego i dolnego łuku zębowego, podlegają bardzo ścisłym regułom.
Chcąc zatem wiedzieć co jest, a co nie jest wadą zgryzu, należy najpierw poznać te uniwersalne normy:
- Kształt górnego i dolnego łuku zębowego powinien być regularny i symetryczny, przypominający półkola. Poszczególne zęby w łuku powinny stykać się ze sobą powierzchniami bocznymi.
- Ząb górny powinien stykać się z dwoma zębami dolnymi, z wyjątkiem przyśrodkowych siekaczy dolnych i dolnych ósemek. I tak na przykład górne siekacze przyśrodkowe po zwarciu zębów powinny kontaktować się z dolnym przyśrodkowym i bocznym siekaczem itd.
- Górny łuk zębowy jest nieco większy niż dolny i dlatego zęby górne znajdują się niejako przed zębami dolnymi, tzn. guzki policzkowe górny zębów bocznych dotykają ścian policzkowych zębów dolnych. Z kolei guzki policzkowe zębów dolnych znajdują się w bruzdach biegnących przez środek powierzchni żujących zębów górnych.
- Siekacze górne powinny przykrywać dolne w 1/3 ich wysokości (maksimum do ½ długości). Jeśli przykrywają w większym stopniu mamy do czynienia ze zgryzem głębokim.
- Ortodoncja posiada dwie bardzo ważne klasyfikacje opierające się na położeniu kłów i pierwszych zębów trzonowych górnych i dolnych podczas zwarcia łuków zębowych:
- W prawidłowym zgryzie kieł górny znajduje się między kłem dolnym a pierwszym zębem przedtrzonowym. W przodozgryzie między zębami przedtrzonowymi dolnymi, a w tyłozgryzie między kłem a dolnym siekaczem bocznym.
- Norma zakłada, że przedni guzek policzkowy pierwszego zęba trzonowego górnego znajduje się między guzkami policzkowymi pierwszego dolnego zęba trzonowego.
Wady zgryzu dzieli się ze względu na punkt odniesienia, którym są trzy płaszczyzny przestrzenne – strzałkowa (pośrodkowa), czołowa (oczodołowa) i pozioma.
Wady w odniesieniu do płaszczyzny po-środkowej ( strzałkowej):
- zgryz krzyżowy
- częściowy przedni
- częściowy boczny
- całkowity
- boczne przemieszczenie żuchwy
- czynnościowe
- morfologiczne
- zgryz przewieszony
- jednostronny
- obustronny
Wady w odniesieniu do płaszczyzny oczodołowej:
Wady dotylne:
- tyłozgryz częściowy
- tyłozgryz całkowity
- tyłozgryz rzekomy
- tyłożuchwie czynnościowe
- tyłożuchwie morfologiczne
Wady doprzednie:
- przodozgryz częściowy
- przodozgryz całkowity
- przodozgryz rzekomy
- przodożuchwie czynnościowe
- przodożuchwie morfologiczne
Wady w odniesieniu do płaszczyzny poziomej, tzw. pionowe zaburzenia:
- zgryz otwarty
- przedni
- boczny jednostronny
- boczny obustronny
- całkowity
- zgryz głęboki
- częściowy
- całkowity
- rzekomy
Bibliografia:
- Irena Karłowska (red.): Zarys współczesnej ortodoncji. Podręcznik dla studentów i lekarzy stomatologów, Warszawa 2008, wydanie III(dodruk 2009), Wydawnicto Lekarskie PZWL
- http://www.medme.pl/zdrowie-a-z/choroby-a-z/wady-zgryzu,433,0,1.html