Integracja sensoryczna (SI)

Metoda integracji sensorycznej jest jedną z najnowszych kompleksowych metod terapeutycznych stosowanych w Polsce w odniesieniu do dzieci z opóźnieniem w rozwoju psychoruchowym i trudnościami w nauce szkolnej. Integracja sensoryczna jest procesem, podczas którego następuje organizacja wrażeń zmysłowych dostarczanych do naszego organizmu tak, aby mogły być wykorzystane w celowym działaniu.

INTEGRACJA SENSORYCZNA (wg A. Jean Ayres)

To proces dzięki, któremu mózg otrzymując informacje, ze wszystkich zmysłów segregując, rozpoznając, interpretując i integrując ze sobą i wcześniejszymi doświadczeniami, odpowiada adekwatną reakcją. Inaczej mówiąc, integracja sensoryczna, jest taką organizacją wrażeń, by mogły być użyte w celowym działaniu.

Teoria integracji sensorycznej, opiera się na kilku podstawowych założeniach odwołując się do neurologii, psychologii i pedagogiki.

Na czym polega terapia ?

Terapia zaburzeń Integracji Sensorycznej polega na takim stymulowaniu układu nerwowego, aby dać mu możliwość właściwej pracy, czyli prawidłowego odbierania, przetwarzania i odpowiedzi na bodźce płynące ze środowiska i naszego ciała.

Cel terapii – poprawienie jakości przesyłania i organizacji informacji sensorycznej. Następnie wytworzenie odpowiedniej reakcji adaptacyjnej.

Terapia może obejmować: rozwijanie podstawowych reakcji posturalnych, integracji obu stron ciała; stymuluje rozwój reakcji równoważnych, praksji, orientacji wzrokowo-przestrzennej, somatognozji, lateralizacji, czucia głębokiego i powierzchownego ( w zależności od potrzeb dziecka). W konsekwencji wpływa na sprawność w zakresie dużej i małej motoryki, percepcję wzrokowo – przestrzenną, koncentrację uwagi i samoocenę – co z kolei pozwala dziecku na zdobywanie nowych umiejętności w zakresie samoobsługi, w zabawie, w uczeniu się.

Wg Ayres podstawowe znaczenie dla rozwoju integracji zmysłowej ma funkcjonowanie układów odbierających i analizujących informacje związane z ciałem. Są to: – układ przedsionkowy, Układ prioproceptywn Układ dotykowy.

UKŁAD PRZEDSIONKOWY: System przedsionkowy wspólnie z systemem proprioceptywny, ma wpływ na subiektywną świadomość pozycji i ruchów ciała w przestrzeni, napięcie posturalne, równowagę, oraz stabilizację oczu, podczas ruchów głowy.

Podstawowe funkcje układu przedsionkowego:

• Kontrolowanie ruchów związanych z przyspieszeniami liniowymi i kątowymi działającymi na organizm człowieka.
• Odbieranie informacji związanych z działaniem siły grawitacji i poczuciem bezpieczeństwa grawitacyjnego.
• Orientacja w położeniu ciała w stosunku do powierzchni ziemi.
• Informowanie OUN o położeniu głowy w relacji do szyi i reszty ciała oraz otaczającej przestrzeni.
• Podtrzymywanie prawidłowego napięcia mięśniowego.
• Wyzwalanie odruchów niezbędnych do utrzymania pozycji ciała w spoczynku.
• Wpływ na odruch błędnikowo – oczny, koordynację pracy obu oczu, płynne ruchy gałek ocznych.
• Zabezpieczanie prawidłowej organizacji wokół środkowej linii ciała (rozwój koordynacji obustronnej).
• Wpływ na przetwarzanie słuchowo – językowe (bliskie powiązania anatomiczne z układem słuchowym)

Wpływa na autonomiczny układ nerwowy:

Funkcjonowanie systemu przedsionkowego ma więc wpływ na utrzymywanie równowagi, koordynacji oraz płynności ruchów ciała i gałek ocznych. Ma to swoje odzwierciedlenie w możliwościach ruchowych dziecka (w zakresie dużej i małej motoryki), zachowaniu prawidłowej postawy podczas ruchu, ale i zabaw przy stole, także w lepszej koncentracji i mniejszej męczliwości.

UKŁAD PROPRIOCEPTYWNY

Słowo propriocepcja odnosi się do informacji sensorycznych powodowanych przez: ucisk, kurczenie się i rozciąganie mięśni, ścięgien i stawów. Dzięki informacjom z propreceptorów mózg może, kształtować właściwą postawę, może kierować naszymi ruchami, szczególnie gdy odbywają się poza kontrolą wzroku.

Czucie: Pod względem budowy i czynności czucie powierzchowne i proprioceptywne nie dają się ostro odgraniczyć. Narządy czucia głębokiego przewodzą ucisk, ból, ruch, czucie zmiany ułożenia, skurcze mięśni i inne. Pełne ,, normalne ‘’ czucie powstaje przy współdziałaniu czucia skórnego i głębokiego.

• Podstawowe funkcje układu propprioceptywnego:
• Poczucie cielesnej obecności ciała, odczuwanie ciężaru ciała i poszczególnych jego części w przestrzeni.
• Wytwarzanie odruchów prostowania i równowagi, które służą prawidłowej motoryce i przyczyniają się do przeciwdziałania sile grawitacji.
• Poruszenie poszczególnymi częściami ciała bez kontroli wzroku.
• Swobodne wykonywanie ruchów precyzyjnych.
• Percepcję kształtów drobnych przedmiotów.
• Percepcję położenia narządów jamy ustnej podczas mówienia.
• Tworzenie somatognozji.
• Tworzenie lateralizacji.

Aktywność ruchowa dziecka z zaburzeniami propriocepcji staje się chaotyczna, gdy dziecko nie może kontrolować wzrokiem, ruchów swojego ciała.

 

UKŁAD DOTYKOWY

Zmysł dotyku ma wpływ na:

• Rozwój percepcji schematu ciała, wczesne poznawanie przedmiotów, rozpoznawanie przedmiotów bez pomocy wzroku,
• Różnicowanie bodźców dotykowych,rozwój emocjonalny.

 

ZABURZENIA WYNIKAJĄCE Z NADWRAŻLIWOŚCI LUB NIEDOWRAŻLIWOŚCI POSZCZEGÓLNYCH UKŁADÓW ZMYSŁOWYCH:

UKŁAD PRZEDSIONKOWY:

• nadwrażliwość – objawy wegetatywne
• brak tolerancji ruchów obrotowych głowy, lub całego ciała
• niepewność grawitacyjna,
• lęk przed huśtaniem,
• może występować nadwrażliwość emocjonalna, dotykowa i słuchowa,
• niedowrażliwość – wzmożona aktywność ruchowa ( potrzeba biegania, skakania, huśtania się),
• problemy z koncentracją uwagi

 

UKŁAD PRIOPROCEPTYWNY:

• nadwrażliwość- nie odnotowano,
• niedowrażliwość- niekontrolowane chaotyczne ruchy,
• duża ilość ruchów mimowolnych,
• ściskanie ołówka podczas rysowania, oraz innych, narzędzi podczas czynności manipulacyjnych,
• nieumiejętne podskakiwanie

 

UKŁAD DOTYKOWY:

• nadwrażliwość – dziecko nie lubi bliskości, może unikać kontaktu dotykowego, drażni je ubieranie, mycie włosów, nie lubi bawić się w piasku, nie lubi malowania farbami, lepienia, ma trudności z koncentracją uwagi,
• niedowrażliwość- dziecko samo dostarcza sobie bodźców dotykowych, np. obijając się o sprzęty, uderzając się po twarzy, nie potrafi różnicować miejsc w, które jest dotykane, może mieć trudności z odczuwaniem, iż ma na sobie ubranie

Zaburzenie SI – problemy zauważane przez rodziców lub nauczycieli:

• Hiperaktywność,
• Hipoaktywność,
• Problemy z koncentrację uwagi,
• Nadpobudliwość emocjonalna,
• Obniżony poziom koordynacji ruchowej ( niezdarność ruchowa) lub wzrokowo – ruchowej,
• Zaburzenia mowy
• Słaba organizacja zachowania,
• Problemy z funkcjonowaniem w grupie,
• Problemy z nauką rysowania, czytania i pisania,
• Problemy z rozwojem samodzielności w zakresie samoobsługi,
• Niska samoocena,
• Słaba równowaga,
• Wrażliwość na bodźce

 

Objawy:

• Obniżone napięcie mięśni,
• Obecność tonicznych odruchów we wzorcach postawy,
• Brak poczucia środkowej linii ciała i trudności z jej przekraczaniem,
• Trudności w utrzymaniu równowagi,
• Zaburzenia koordynacji ruchowej i wzrokowo – ruchowej,
• Zaburzenia praksji,
• Zaburzenia somatognozji,
• Zaburzenia lateralizacji,
• Zaburzenia percepcji dotykowej,
• Zaburzenia percepcji bodźców przedsionkowych i propricepty.

Im starsze dziecko (zwłaszcza po 9 r. ż.), tym mniejsza ilość objawów stanowi wskazanie do diagnozy. Kluczowe w terapii Integracji Sensorycznej jest nie wyuczanie zachowań. W tym celu ćwiczenia wykonywane przez dziecko dobiera się tak, żeby za każdym razem czymś się różniły. Zadania stawia się na granicy możliwości dziecka, jednak tak, żeby z wysiłkiem było w stanie je wykonać. W ten sposób dziecko poprawia nie tylko swoje funkcjonowanie fizyczne, ale staje się bardziej pewne swoich umiejętności, zyskuje poczucie własnej wartości i sprawstwa. Terapia odbywa się na specjalnie wyposażonej sali terapeutycznej. Najważniejszą jej częścią jest sprzęt podwieszany. Służy on do stymulowania układu przedsionkowego i proprioceptywnego, czyli podstawowych układów sensorycznych. Sale jest wyposażona w wiele pomocy do stymulowania systemu dotykowego, słuchowego, wzrokowego.

SPRZĘT WYKORZYSTYWANY W SALI INTEGRACJI SENSORYCZNEJ:

• hamak,
• huśtawka,
• deskorolka,
• deska rotacyjna,
• beczka,
• kołyska,
• helikopter,
• podwieszany wałek,
• materace, maty,
• piłki do skakania,
• piłka Bobath,
• drabinki,
• zjeżdżalnia,
• stolik,
• pomoce do stymulacji dotykowej, węchowej, wzrokowej.

 

W JAKI SPOSÓB TERAPIA MOŻE POMÓC DZIECKU?

Podczas terapii dziecko będzie zachęcane i kierowane do wykonywania aktywności, które będą wyzwalać i prowokować odpowiednie, skuteczne reakcje na bodźce sensoryczne. Preferowane są ukierunkowane zabawy i swobodne aktywności. Ćwiczenie konkretnych umiejętności nie jest celem terapii, lecz stosowanie aktywności rozwijających podstawowe umiejętności, które umożliwią nauczenie się efektywne czynności wyższych. Ważnym aspektem jest motywacja dziecka. Terapia Integracji Sensorycznej jest zazwyczaj dla dziecka przyjemnością, zabawą,  ale jednocześnie ciężką pracą pod okiem terapeuty. Jeżeli efekty terapii są pozytywne, dziecko jest w stanie w sposób bardziej efektywny automatycznie przetwarzać i wykorzystywać skomplikowane informacje sensoryczne.

 

Bibiografia:

• Z. Przyrowski „Integracja Sensoryczna – Wprowadzenie do teorii, diagnozy i terapii”