\”Poprawnie pisać może tylko ten, kto poprawnie wymawia wyrazy i kto poprawnie dzieli je na głoski\”
– prof. B. Rocławski
glottis – mowa, język, myśl,
dydaktyka – wychowanie,
glottodydaktyka – wychowanie językowe.
GLOTTODYDAKTYKA – metoda stworzona przez polskiego naukowca Bronisława Rocławskiego. Prof. Rocławski dołączył do polskiego alfabetu nowe wieloznaki: ni, si, zi, ci, dzi. Wszystkie zaś wieloznaki nazywa literami alfabetu. Stworzył on swój alfabet złożony z 44 znaków:
i y e a o u ę ą j ł r l m n ń f w s z ś ź sz ż ch c dz ć dź cz dż p b t d k g ni rz si zi h ci dzi ó
w tym 36 liter podstawowych – czarne (które zawsze odpowiadają tej samej głosce, czyli zapisane są tak jak je słychać np. las) i 8 liter niepodstawowych – czerwone. Kolor czerwony informuje o – trudności ortofonicznej np. w wyrazie kwiat piszemy \”w\”, ale słyszymy \”f\”. Litera \”w\” będzie czerwona,. Dziecko w czasie zajęć obcuje z całym alfabetem. Dzieci pracując z literami podstawowymi i niepodstawowymi, są uwrażliwione na trudności jakie niesie ze sobą pisownia.
Najważniejsze założenia metody prof. B. Rocławskiego:
Wydłużenie czasu przygotowania do czytania i pisania (od 3 lat).
- Dbanie o osiągnięcie przez dziecko najwyższej sprawności analizatora słuchowego i wzrokowego.
- Efektywne rozwijanie koordynacji wzrokowo – ruchowej.
- Rozwijanie orientacji przestrzennej jako ważnego elementu w nauce czytania i pisania.
- Przygotowanie do czytania i pisania rozpoczyna się od syntezy, a później analizy:
- sylabowej – do – mek
- morfemowej – dom – ek
- logotomowej – dom – ek
- logotomowo – fonemowej – dome – k
- fonemowo – logotomowej – d – omek
- fonemowej – d – o – m – e – k
- Doskonalenie pamięci fonetycznej i wzrokowej.
- Ćwiczenie odczytywania z ust głosek i prostych wyrazów.
- Wydłużanie głosek trwałych w wyrazach jako pomoc w nauce czytania.
- Wdrażanie do czytania metodą ślizgania się z litery na literę.
- Wprowadzenie liter podstawowych i niepodstawowych.
- Wprowadzenie pisma węzełkowego.
- Wyróżnienie lewej strony w zeszycie przez umieszczenie serduszka.
- Czytanie własnego pisma w całym procesie nauki czytania.
- Kształtowanie wrażliwości i świadomości ortograficznej.
PODZIAŁ GŁOSEK WG B. ROCŁAWSKIEGO
Głoski trwałe (wymawiane długo)
A, E, F, CH, I, M, N, O, R, S, SZ, Ś, U, W, Y, Z, Ż, Ź.
Głoski nietrwałe (wymawiane krótko)
Ą, B, C, Ć, CZ, D, DZ, DŻ, DŹ, Ę, G, J, K, L, Ł, Ń, P, T.
Coraz częściej w przedszkolach organizuje się zajęcia glottodydaktyczne, które mają ułatwić dzieciom naukę pisania i czytania, a także zapobiec w przyszłości dysleksji i dysgrafii.
Glottodydaktyka, to edukacja językowa dzieci, której celem jest dobre przygotowanie dzieci do nauki czytania i pisania, uczenie właściwej techniki płynnego czytania ze zrozumieniem i płynnego pisania, kształtowanie nawyków czytelniczych i świadomości ortograficznej.
Zainteresowanie literami pojawia się już w 3-cim roku życia. Można bawić się z dzieckiem literami, co daje dobrą podstawę do czynnego ich poznawania, wyrażającego się poprawnym ukazywaniem danej litery i jej zapisem.
Każde dziecko ma różny czas na przygotowanie się do nauki czytania i pisania.
Długi okres przygotowawczy poprzedzający właściwą naukę czytania i pisania poświęcony na ćwiczenia grafomotoryczne, orientacji w schemacie własnego ciała i w przestrzeni, ćwiczenia percepcji wzrokowej, słuchowej i koordynacji wzrokowo- słuchowo- wzrokowej ułatwi dziecku osiąganie sukcesów szkolnych. Tworzenie klimatu zabawy oraz zindywidualizowana i wielopoziomowa praca zapewniająca odnoszenie sukcesu
Różnice między metodą tradycyjną, a glottodydaktyczną:
ZAKRES | TRADYCYJNA
(Analityczno-syntetyczna) |
GLOTTODYDAKTYKA (Syntetyczno-analityczna) |
Podstawowa umiejętność | Analiza | Synteza |
Alfabet | 22 literowy | 44 literowy (ze zmiękczeniami i dwuznakami) |
Dwuznaki i zmiękczenia | Zakaz wprowadzania | Traktowane jako naturalne litery spośród alfabetu |
Litery | – | Podział na podstawowe i niepodstawowe |
Technika czytania | Głoskowanie | \”ślizganie się\” |
Ćwiczenia analizatorów | Słuchowy | Słuchowy, wzrokowy, ruchowy |
Rozpoczęcie ćwiczeń | Od 6 lat | Od 3 lat |
Obraz litery | Drukowana: wieka i mała | Drukowana: wieka i mała, pisana: wieka i mała |
Pisanie | Zakaz nauki pisania przez metodyków | Ćwiczenia kształcące sprawność ruchową, ćwiczenia w pisaniu tylko liter pisanych (zakaz pisania literami drukowanymi). Pismo supełkowe -uwzględnia kierunek kreślenia liter i sposób ich łączenia. |
Etapy pracy | Podział wyrazu na sylaby. Wyodrębnianie głoski w: – nagłosie – wygłosie – śródgłosienajpierw samogłoski, później spółgłoski. |
Dokonywanie syntez: – sylabowej – morfemowej – logotomowej – logotomowo-fonemowej – fonemowo-logotomowej – fonemowej później analizy. |
Wymowa głosek | Z tak zwanym pogłosem: m-my , t-ty |
W izolacji: m-m , t-t |
Ortografia | Brak działań uwrażliwiających. | \”Okienko ortograficzne\” -puste miejsce -czas na sprawdzenie sposobu pisowni. Możliwość odkrywania i tworzenia reguł ortograficznych. |
Aktywność nauczyciela i dziecka | Nauczyciel -dominujący Dziecko -bierne |
Nauczyciel -prowokujący Dziecko -aktywne |
Dziecko | Traktowane przedmiotowo | Traktowane indywidualnie -podmiotowo |
Orientacja w przestrzeni | Brak | Od najmłodszych lat -odnośnik serce, strona lewa |
Reasumując elementarną wiedzę na temat języka, warto zapamiętać ten krótki wierszyk:
Gdy ktoś zapyta powiedz tak:
Litera to jest pisma znak.
Litery widzę i piszę.
Głoskę wymawiam i słyszę.
Czyli innymi słowy
Głoski to dźwięki mowy!!!
Bibliografia:
- http://pl.wikipedia.org
- http://glottodydaktyka.pl
- http://www.logopedia.net.pl
- http://www.p178.republika.pl/roznice.html
- Rocławski B.: Nauka czytania i pisania, Glottispol, Gdańsk 2000.
- Rocławski B.: Podstawy wiedzy o języku polskim dla glottodydaktyków, pedagogów, psychologów i logopedów, Glottispol, Gdańsk 2001.