Blog

Dojrzałość szkolna a mowa

DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA – to gotowość do podjęcia przez dziecko zadań i obowiązków jakie stawia przed nim szkoła. Dojrzałość obejmuje: rozwój fizyczny oraz psychiczny: emocjonalny, społeczny i umysłowy a także poziom opanowania umiejętności i wiadomości przygotowujących dziecko do podjęcia nauki czytania, pisania i liczenia. Im pełniejsza jest ta dojrzałość, tym większa będzie gwarancja powodzenia dziecka w nauce.
Według S. Szumana – jest wrażliwe i podatne na systematyczne nauczanie i wychowanie w systemie szkoły podstawowej.

Według M. Przetacznikowej, dojrzałość szkolną można ujmować bardziej statystycznie, jako moment równowagi między wymaganiami szkoły, a możliwościami rozwojowymi dziecka, albo też dynamicznie – jako długotrwały proces przemian psychofizycznych, który prowadzi do przystosowania się dziecka do szkolnego systemu nauczania początkowego”. Dojrzałość szkolna nie jest uwarunkowana biologicznie etapem samorzutnego rozwoju, lecz składają się na nią różnorodne doświadczenia dziecka w sferze motorycznej, umysłowej, emocjonalnej i społecznej. Ocena dojrzałości szkolnej jest zarazem oceną poziomu rozwoju dziecka w danym momencie.

B. Wilgocka – Okoń uważa, że „dojrzałość szkolna jest to osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju intelektualnego, społecznego, fizycznego jaki pozwala mu brać udział w życiu szkolnym i opanować treści określone przez program klasy pierwszej”.

Z. Włodarski przyjmuje, że ważne dla powodzenia dziecka w szkole jest zdyscyplinowanie, poczucie obowiązku oraz zrównoważenie emocjonalne, które umożliwia dziecku odpowiedni stosunek do trudności i problemów szkolnych.

Na dojrzałość szkolną składa się wiele czynników, najważniejsze z nich to:

  • dojrzałość fizyczna – wzrost, ciężar ciała, sprawność motoryczna, poziom funkcji zmysłów, ogólny stan zdrowia, chorowitości.
  • dojrzałość umysłowa – rozumienie symboli, wiedza o świecie, opanowanie mowy, operacje myślowe. współdziałanie, funkcjonowanie w grupie rówieśniczej
  • dojrzałość emocjonalna – kierowanie uczuciami, uzewnętrznianie uczuć
  • dojrzałość wolicjonalna – wytrwałość w pracy, doprowadzanie zadań do końca, celowa działalność, podejmowanie inicjatyw.

Dla mnie jako logopedy bardzo ważne jest również stan i poziom rozwoju mowy dziecka, które ma rozpocząć naukę w szkole,ponieważ tylko dziecko z prawidłowo wykształconą i opanowana mowa może osiągnąć sukces szkolny.

Etapy rozwoju mowy:
Rozwój mowy dziecka od narodzin do 7 roku życia dzielimy na cztery okresy:

  • okres melodii
  • okres wyrazu
  • okres zdania
  • okres swoistej mowy dziecięcej.

Po 7 roku życia, w dalszym ciągu, choć już znacznie wolniej rozwija się mowa. Ostateczną granicą jest 11 rok życia.

NORMY ROZWOJOWE
Normą rozwojową jest, jeśli dziecko w wieku:

  • 0 -1 roku – komunikuje się z dorosłymi za pomocą krzyku, głuży, gaworzy, wymawia pierwsze wyrazy: mama, tata, baba, lala;
  • 1 – 2 lat – Używa prawie wszystkich samogłosek, z wyjątkiem nosowych (ą, ę) oraz wymawia niektóre spółgłoski ( p, b, m, t, d, n, k, ś, ź, ć dź, ch). Pozostałe zastępuje innymi. Wypowiada się jednowyrazowo: np.: kaczka – kaka, pomidor – midol;
  • 3 lat – porozumiewa się prostymi zdaniami, wymawia wszystkie samogłoski i spółgłoski (p, pi, b, bi, m, mi, n, ni, f, fi, w, wi, t, d, n, l, li, ś, ź, dź, j, k, ki, g, gi, ch)
  • 4 lat – wymawia głoski s, z, c, dz;
  • 5 – 6 lat – wymawia głoski sz, ż, cz, dż, r
  • 7 lat – ma utrwaloną poprawną wymowę wszystkich głosek oraz opanowaną technikę mówienia.

Należy pamiętać, że każde dziecko rozwija się we własnym, zróżnicowanym tempie a niewielkie opóźnienia rozwoju mowy nie powinny być powodem do niepokoju. Stopień rozwoju mowy w danym momencie zależy od wielu indywidualnych czynników. Do najważniejszych należą psychofizyczny rozwój dziecka oraz wpływ środowiska. Opóźnienia w pojawianiu się poszczególnych stadiów rozwoju mowy nie powinny przekraczać jednak 6 miesięcy, jeżeli któryś z etapów rozwoju mowy opóźnia się konieczna jest konsultacja z logopedą.

W zakresie mowy przygotowany do podjęcia nauki w szkole 6-latek czy 7-latek powinien:

  •  mieć tak bogate słownictwo, żeby wyrazić proste treści, opisywać obrazki zdaniami nie robiąc błędów gramatycznych,
  • z własnej inicjatywy zadawać pytania i odpowiadać na nie,
  • posiadać umiejętność słownego porozumiewania się: mówić w sposób zrozumiały dla innych, np. o swoich potrzebach; używać ze zrozumieniem słów wykraczających poza bezpośrednie doświadczenie,
  • wyodrębniać wyrazy w zdaniach,
  • różnicować głoski na początku i na końcu wyrazu,
  • dokonywać analizy i syntezy sylabowej i głoskowej wyrazów,
  • układać krótkie zdania, dzielić zdania na wyrazy, dzielić wyrazy na sylaby, łączyć sylaby w wyrazy,
  • wyodrębniać głoski w słowach o prostej budowie fonetycznej.
  • interesować się czytaniem, pisaniem czyli powinien słuchać, oglądać książeczki dla dzieci,
  • opowiadać historyjki obrazkowe,

Współcześnie model dziecka dojrzałego do podjęcia nauki w szkole określa się następująco:

  • w zakresie dojrzałości fizycznej: jest ogólnie sprawne ruchowo, ma sprawność manualną i nie zaburzoną koordynację wzrokowo-ruchową, występujące poprawne funkcjonowanie organów zmysłowych, jest odporne na choroby i zmęczenie
  • w zakresie dojrzałości emocjonalno-społecznej: jest w znacznym stopniu samodzielne, chętnie i łatwo nawiązuje kontakty z nauczycielami i kolegami, umie podporządkować się niezbędnym wymaganiom dyscypliny, jest obowiązkowe, wytrwałe, i wrażliwe na opinie nauczyciela, potrafi opanować reakcje emocjonalne, rozumie polecenia kierowane do grupy
  • w zakresie ogólnej dojrzałości umysłowej: jest aktywne poznawczo, chce się uczyć, interesuje się pisaniem i czytaniem, dobrze orientuje się w najbliższym otoczeniu i środowisku, w którym żyje, rozporządza zasobem doświadczeń i wyobrażeń będących podstawa rozwoju pojęć, potrafi uważnie i ze zrozumieniem słuchać tego co mówi nauczyciel, rozumie i spełnia polecenia nauczyciela, ma umiejętność swobodnego i zrozumiałego dla otoczenia wyrażania życzeń, pytań, własnych sądów, wniosków i ocen
  • w zakresie dojrzałości do czytania i pisania: potrafi dokonywać analizy i syntezy wzrokowej i słuchowej niezbędnej do różnicowania znaków i dźwięków, ich odpoznawania, porównywania i odtwarzania, rozumie znaczenie wyrazów jako graficznych odpowiedników słów, ma orientację przestrzenną, umożliwiającą mu rozpoznawanie i odtwarzanie kierunków, położenia i proporcji odwzorowywanych form graficznych, potrafi kontrolować wzrokiem własne ruchy i świadomie nimi kierować, ma pamięć ruchową, potrafi przetwarzać obraz graficzny na obraz ruchu
  • w zakresie dojrzałości do matematyki: rozumie i potrafi określić stosunki przestrzenne, czasowe i ilościowe w praktycznym działaniu, potrafi sklasyfikować przedmioty według ich przeznaczenia, wielkości, kształtu, koloru, umie dodawać i odejmować na konkretach w zakresie 10.

Propozycja dla rodziców – „Test domowy gotowości szkolnej”

Umiejętności

posiada

nie posiada

Skupia się na wykonywanej czynności.

Uważnie słucha.

Dostrzega, rozpoznaje i rozróżnia dźwięki dochodzące z otoczenia.

Próbuje wyjaśnić obserwowane zjawiska.

Przewiduje zachowania innych dzieci.

Podejmuje próby samooceny, dużo mówi o sobie.

Zna pory roku i związane z nimi zjawiska.

Zna poszczególne dni tygodnia.

Rysuje po śladzie, wypełnia kontury, przerysowuje szlaczki i proste figury geometryczne, rysuje szlaczki literopodobne.

Prawidłowo spostrzega, dostrzega różnice i podobieństwa na obrazkach.

Dzieli zdanie na wyrazy, dzieli wyrazy na sylaby i łączy sylaby w wyraz.

Prawidłowo trzyma kredkę, ołówek, nożyczki.

Układa i opowiada historyjki obrazkowe.

Opowiada historyjki pełnymi zdaniami.

Zapamiętuje krótkie teksty (wiersze, piosenki).

Potrafi umieścić nowy obiekt w już ułożonym szeregu, zna i stosuje liczebniki porządkowe.

Rozróżnia stronę lewą i prawą.

Określa położenie przedmiotów względem siebie.

Potrafi ciąć nożyczkami według wytyczonej linii prostej i krzywej.

Rysując postać ludzką, nie omija szczegółów i zachowuje proporcje.

Potrafi samo zawiązać sznurowadła i zapiąć guziki.

Kończy rozpoczętą pracę.

 

Bibliografia:

  • E. Jarosz, Wybrane obszary diagnozowania szkolnego
  • S.Szuman: O dojrzałości dzieci siedmioletnich. Materiały do nauczania psychologii, pod red. L. Wołoszymowej s. II Warszawa 1970. PWN.
  • B. Wilgocka-Okoń: O badaniu dojrzałości szkolnej.
  • H.Filipczuk „Zapobiegamy trudnościom i niepowodzeniom szkolnym”
  • A.Kargulowa „Dojrzałość szkolna a jakość startu edukacyjnego”
  • M.Pelcowa „Uspołecznienie dzieci rozpoczynających naukę szkolną”
  • http://www.mojprzedszkolak.com.pl/d/temat-numeru/dojrzalosc-szkolna-czyli-co-moje-dziecko-powinno-umiec-przed-pojsciem-do-szkoly.html
  • http://docs9.chomikuj.pl/382577629,PL,0,0,Diagnoza-dojrza%C5%82o%C5%9Bci-szkolnej.doc
Shopping Cart