Dzieci z trudnościami w uczeniu się można scharakteryzować jako te, które prezentują istotną rozbieżność pomiędzy ich potencjałem umysłowym, a osiągnięciami w nauce szkolnej i społecznym funkcjonowaniu. Rozbieżność ta wskazuje na różnice pomiędzy tym, czego dziecko może się nauczyć, a tym co w rzeczywistości osiąga. Ponadto, pozwala odróżnić dzieci z trudnościami w uczeniu się od dzieci o niskiej inteligencji emocjonalnymi.
Najbardziej popularną klasyfikacją trudności w uczeniu się jest:
- zakres zaburzeń
- globalny,
- społeczny,
- stopień ciężkości zaburzenia
- lekki,
- umiarkowany,
- znaczny,
Pierwsza z tych grup charakteryzuje się występowaniem nieprawidłowości w rozwoju jednej lub kilku funkcji, podczas gdy druga grupa ujawnia zakłócenia i opóźnienia w rozwoju większości procesów psychicznych.
W literaturze można znaleźć klasyfikacje w których za najbardziej istotny uznaje się charakter objawów. Biorąc pod uwagę takie kryterium wyróżniamy następujący podział:
- trudności w uczeniu się o charakterze edukacyjnym pierwotne pedagogiczne:- uwzględnia się wyłącznie szkolne niepowodzenia dziecka,
- określa się, czym spowodowane są trudności dziecka w uczeniu się,
- trudności w uczeniu się o charakterze edukacyjnym pierwotne psychologiczne:
- zaburzenia uwagi,
- zaburzenia procesów odpowiedzialnych za pamięć,
- postrzegania oraz funkcji percepcyjno-motorycznych,
- zakłócenia rozwoju myślenia i mowy,
Przyczyny trudności w uczeniu się są złożone i niezwykle zróżnicowane. Zdarza się, że nie zawsze dają się jednoznacznie scharakteryzować oraz ustalić. W Polsce, spośród przyczyn w trudności w uczeniu się najlepiej poznano przyczyny dydaktyczne i środowiskowe, natomiast mniej znane są przyczyny, które zależą od samego ucznia, zwłaszcza te dotyczące jego zdolności umysłowych.
Pośród dydaktycznych przyczyn Czesław Kupisiewicz wyróżnił trzy grupy:
- pozostawienie uczniów bez kontroli postępów w nauce,
- słabą znajomość teorii procesu dydaktycznego przez nauczycieli,
- niedostateczną znajomość uczniów.
W obecnych czasach różnie kategoryzuje się przyczyny występujących trudności w nauce. Najczęściej spotykamy się z trzema ich grupami:
- Przyczyny społeczne, które są upatrywane w środowisku przebywania ucznia-rówieśnicy, rodzina, społeczność tzw. podwórkowa. Zaburzenia tu występujące mogą być spowodowane zaburzeniami sfery emocjonalnej a te wywołane zostały poprzez urazy psychiczne i konflikty.
- Przyczyny genetyczne, wywołane minimalnymi nawet zmianami w centralnym układzie nerwowym. Za czynnik patogenny w takich sytuacjach uważa się patologiczne geny, które przekazywane są z pokolenia na pokolenie.
- Przyczyny biologiczne i organiczne, na które składają się organiczne mikrouszkodzenia struktury tych okolic mózgu, które są odpowiedzialne za czynności pisania i czytania, wskutek działania czynników patogennych na układ nerwowy w okresie prenatalnym i okołoporodowym, jak również nadprodukcja testosteronu w okresie prenatalnym.
Reasumując : przyczyny genetyczne, wynikają z czynników genetycznych i bez wątpienia związane są z naturą dziecka, jego wyposażeniem z jakim przychodzi na świat. Czynniki biologiczne znajdują wiele klasyfikacji wskazując te, które oddziałują na dziecko w sposób niekorzystny. Najczęstsze kryteria tych podziałów to rodzaj czynnika i czas, w którym on zadziałał. Przy tym pierwszym kryterium zwraca się szczególną uwagę na :
- zaburzenia biochemiczne (alergie różnego pochodzenia),
- minimalne dysfunkcje mózgu,
- opóźnienie w okresie dojrzewania struktur korowych ( wolniejsze osiąganie dojrzałości funkcjonalnej i anatomicznej).
W drugim kryterium natomiast przyjmuje się wszystkie te czynniki, które działają na dziecko:
- przed urodzeniem,
- przy urodzeniu
- w okresie po urodzeniu.
Pisząc o przyczynach społecznych mam tu na myśli jakość i dbałość o oddziaływania wychowawcze na dziecko w środowisku szkolnym, rodzinnym oraz najbliższej dziecku społeczności. Czytając literaturę tematy najczęściej można zetknąć się z przykładem nieprawidłowego wychowania w rodzinie. Istotą tych wadliwych oddziaływań jest ograniczona lub nadmierna (wskutek stawiania zbyt wysokich wymagań, rygoru, surowości) stymulacja dziecka. W sytuacji pierwszej następuje hamowanie jego naturalnej ciekawości i ruchliwości, zaś w drugiej przeciążeniem mózgu dziecka nadmiarem często niepotrzebnych informacji. Skutkiem takich działań staje się nie radzenie sobie dziecka z zadaniami, które są mu stawiane.
Jak widać trudności w uczeniu się są różne i wynikają z wielu różnorodnych czynników. Dobrze jest określić przyczynę problemu, ponieważ wtedy łatwiej na konkretną sferę zadziałać i tym samym zniwelować problemy. Nie zawsze jest to jednak możliwe, bo przyczyn genetycznych nie jesteśmy w stanie przeskoczyć.
Bibliografia:
- M. Selikowitz „Dysleksja i inne trudności w uczeniu się”.