Blog

Betacyzm na tle opóźnionego rozwoju mowy

MOWA -jest dźwiękowym porozumiewaniem się ludzi. Jest ona procesem jednolitym, ale zależnie od aspektu badań możemy w nim wyodrębnić czynności nadawania mowy i czynności odbioru mowy oraz wytwór mówienia i rozumienia, czyli tekst. ( Karczmarek L) Czynność mówienia- nadawania mowy jest bardzo złożonym procesem, posiadającym wiele poziomów organizacji. Na proces ten składa się wiele czynników, od których uzależniona jest tak czynność nadawania (mówienia), jak też odbioru ( rozumienia). Mówienie ( nadawanie) i rozumienie ( odbiór) warunkowane są pracą mózgu, narządów mownych ( oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych), narządu słuchu i jego właściwości warunkujących słyszenie, rozumienie oraz autokontrolę słuchową ( w percepcji słuchowej pomocniczą rolę odgrywa wzrok, umożliwiający obserwację ruchów ust mówiącej osoby- odczytywanie z ust).

Proces rozwoju mowy przebiega pewnymi etapami i trwa kilka lat. Opóźnienia w pojawianiu się poszczególnych stadiów rozwoju nie powinny przekraczać 6 miesięcy. Natomiast, gdy dziecko ma 3 lata, a wypowiada tylko kilka słów to należy się skonsultować z foniatrą lub logopedą, gdyż może to świadczyć o opóźnionym rozwoju mowy (ORM). Rozwój mowy różni się tu od prawidłowego rozwoju mowy zarówno w aspekcie ilościowym czasu, jak i jakościowym, w sensie biernie i czynnie opanowanych elementów mowy w określonym czasie.

Sformułowanie opóźniony rozwój mowy jest pojęciem wieloznacznym, może być rozumiane jako symptom zaburzenia mowy gdy towarzyszy różnym schorzeniom i wadom rozwojowym np. upośledzeniu umysłowemu, zaburzeniom słuchu oraz jako zaburzenie o charakterze pierwotnego deficytu lingwistycznego, i jako takie ma charakter odrębnej jednostki diagnostycznej. Na podstawie literatury bowiem, trudno jest stwierdzić, czy ORM jest nazwą rozpoznania, stanu zaburzeń, symptomem zakłóceń procesu rozwojowego, czy też zespołem objawów. Bogactwo przyczyn wywołujących ORM prowadzi do zróżnicowania w terminologii i w konsekwencji do pewnej dowolności w jej stosowaniu przez autorów zajmujących się tą problematyką.

Analizując objawy, zwracają uwagę na to :

  • kiedy dziecko zaczęło mówić pierwsze słowa i zdania,
  • jaki jest przedział czasowy pomiędzy poszczególnymi etapami kształtowania się i rozwoju mowy,
  • jaki jest stopień opanowania na wszystkich jego poziomach,
  • które poziomy i jakie aspekty mowy rozwijają się z opóźnieniem,
  • jaki jest poziom sprawności komunikacyjnej.

Nie zawsze można określić w sposób jednoznaczny przyczyny opóźnionego rozwoju mowy, zwłaszcza, gdy jest ich kilka. Zasadniczo możemy je jednak podzielić na: endogenne i egzogenne.
Wśród przyczyn endogennych wyróżniamy:

  • uszkodzenie CUN ( uszkodzenie korowych ośrodków mowy; uszkodzenie układu poazpiramidowego; uszkodzenia opuszki w mózgowym porażeniu dziecięcym; zaburzenia metabolizmu takie jak: fenyloketonuria czy histydynemia; napady padaczkowe;minimalna dysfunkcja mózgowa wywołana lekkim uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego w okresie płodowym, bądź we wczesnym dzieciństwie,
  • wady narządów głosowo – artykulacyjnych,
  • uszkodzenia narządu słuchu,
  • niedorozwoje umysłowe,
  • słuchoniemotę, bądź agnozję akustyczną,
  • zaburzenia psychiczne i emocjonalne,
  • uwarunkowania genetyczne, o czym świadczy występowanie ORM u członków rodziny(szczególnie u osobników płci męskiej ),
  • opóźnienie mielinizacji włókien nerwowych typu ruchowego unerwiające mięśnie narządów artykulacyjnych, co powoduje trudności w wymawianiu szybkich i precyzyjnych ruchów.

Wśród przyczyn egzogennych wyróżniamy:

  • nieodpowiednią stymulację rozwoju języka;
  • brak podniet do mówienia lub nadmiar bodźców słownych,
  • nieprawidłowe wzorce i postawy językowe dorosłych,
  • błędna wymowa,
  • stosowanie nieprawidłowych form gramatycznych,
  • nieadekwatne, ubogie słownictwo,
  • naleciałości gwarowe przyjmowane przez dzieci,
  • niewłaściwa reakcja otoczenia na pierwsze wypowiedzi dziecka – brak zainteresowania, lekceważenie, bądź przyjmowanie z nadmiernym entuzjazmem wypowiedzi.
  • deprywacje emocjonalne i psychiczne,
  • deprywacje środowiskowe:

Jednym z aspektów ORM jest nieprawidłowe wymawiania głosek, bądź nabywanie umiejętności wymawiania poszczególnych głosek z opóźnieniem w stosunku do rówieśników. W tytule niniejszego artykułu pojawia się termin betazym. Wyjaśnijmy zatem iż betacyzm to wada wymowy polegająca na nieprawidłowej realizacji głosek: p i b. Jest to niezwykle rzadka wada wymowy.

Charakteryzując głoski „p” i „b’ wiemy iż są one dwuwargowe, wymagają zatem zwarcia ust. Wszelkie nieprawidłowości dotyczące funkcjonowania warg będą zatem wpływać na poprawna wymowę tych głosek. Przyczynami nieprawidłowej wymowy głosek „p”, „b” mogą być zatem: słaba praca mięśni warg, blizny na wargach, wady zgryzu, trudności z domykaniem ust.
Betacyzm zatem może być związany z nieprawidłową budowa aparatu artykulacyjnego- przede wszystkim warg. Zatem wada ta może występować u dzieci z wadami twarzoczaszki a ściślej ujmując u dzieci z rozszczepem wargi.

Wyróżnia się w betacyźmie

  • deformację głoski – są to wszelkiego typu błędne wymowy głoski b.
  • parabetacyzm – polega na zamianie (sybstytucji) głoski b na inną wymawianą prawidłowo (np. bałwan – jałwan, bałwan – wałwan)
  • mogibetacyzm – polega na braku głoski w systemie fonetycznym dziecka (np. bałwan – ałwan).

Terapia betacyzmu
Ćwiczenia wstępne maja na celu wzmocnić prace mięśnia okrężnego warg. Warto, aby dziecko w okresie rozwoju mowy wzmacniało mięśnie warg, wypracowało zręczne i celowe ruchy narządów mowy oraz nauczyło się zamykania ust i zaciskania zębów trzonowych w czasie spoczynku, aby zlikwidować nawyk otwartej buzi.

  1. Zabawa „Całuski” – cmokanie ustami, naśladowanie posyłania całusków
  2. Zabawa „Pyszczek rybki” – wysuwanie warg do przodu, a następnie naprzemienne ich otwieranie i zamykanie
  3. Zabawa „Prosiaczek” – wysuwanie zaokrąglonych warg do przodu w kształcie „ryjka” świnki
  4. Zabawa „Język rysuje koło” – masowanie językiem na kształt koła złączonych warg od wewnątrz
  5. Zabawa „Ptaszek i Żabka” – najpierw ściąganie warg do przodu jak dziób ptaszka a następnie rozciąganie kącików ust jak u żaby
  6. Zabawa „Króliczek” – przesuwanie warg raz w prawo, raz w lewo tak jak robi to króliczek
  7. Zabawa „Zaczarowany ołówek” – trzymanie przez kilka sekund ołówka między nosem a górną wargą
  8. Zabawa „Źrebak” – naśladowanie odgłosu parskania wargami
  9. zdmuchiwanie lekkiego przedmiotu z ręki
  10. Nadmuchiwanie balonów, robienie baniek mydlanych

Wywołanie głoski
Najprostszą metodą wywołanie głoski „p”jest przekształcenie jej z dmuchania, dlatego dużo wysiłku należy włożyć w ćwiczenia wstępne. Realizacja „p” polega na przejściu od silnego zwarcia warg do ich nagłego rozsunięcia. Efektywność działań osiągniemy wykorzystując metodę czuciową, wzrokową i słuchową. Prawidłowemu wymawianiu głoski „p” sprzyja wywołanie „b”. Różnica polega jedynie na użyciu wiązadeł głosowych podczas jej wybrzmiewania. Wykorzystując metodę Manualnego Torowania Głosek sylaby z głoską „b” uzyskujemy zatykając nos dziecka, zwierając wargi przytrzymujemy i wykonujemy szybko ruch do odpowiedniej samogłoski.
Można również spróbować wybrzmiewać sylabę „ma” zatykając skrzydełka nosa powodując powstanie sylaby „ba”

 

Bibliografia:

  • I. Michalak-Widera „Miłe uszom dźwięki”, Katowice 2007
  • E. Wianecka „Manualne Torowanie Głosek”, Wyd. Arson, Kraków 2010
  • J. Stasiak „Zaburzenia rozwoju języka-alalia prolongata” w: „Różne aspekty opóźnionego rozwoju mowy” B. Cyl (red.), Katowice 2010
  • G.Jastrzębowska, Zakłócenia i zaburzenia rozwoju mowy, w: T.Gałkowski, G. Jastrzębowska, Logopedia, Opole 1999.
  • T. Zaleski: „Opóźniony rozwój mowy”, Warszawa 1992.
Shopping Cart