Każde dziecko wraz z przyjściem na świat przynosi wołanie:
\”Pomóż mi stać się człowiekiem!\”
Dla dorosłego oznacza to postawienie sobie pytania: Jakie warunki umożliwiają człowiekowi właściwy rozwój ? Właściwie czym mają się bawić nasze dzieci? Jakie zabawki są dla nich odpowiednie? Czy skomercjalizowany przemysł zabawkarski spełnia oczekiwania i potrzeby rozwijających się maluchów?
A kiedy już znamy odpowiedzi na te pytania w praktycznych działaniach musimy sprostać temu wyzwaniu. Niestety z wielu powodów nie jest to łatwą sprawą.
Oferta i wybór właściwych zabawek stanowią dziś szczególny problem. Rodzice i dzieci są wręcz zasypywane przez różne produkty przemysłowe, wytwarzane specjalnie dla nich. Jeśli jednak ktoś choć raz obserwował dziecko w zabawie i ( lub) posiada wiedzę o prawidłowościach jego rozwoju , wie jak jego działania niewiele mają wspólnego z tym, co znajduje się w ofercie sklepów z zabawkami. Zabawa dziecka jest wyrazem jego woli bycia aktywnym w swoim otoczeniu. Robi więc to, co zaobserwowało u innych. Dwuletnie dziecko z zapałem i zachwytem miesza patyczkiem na podłodze i tak jak mama – gotuje zupę. Chce kręcić wszystkimi gałkami i „ guzikami”, za pomocą których mama włącza odpowiednie sprzęty kuchenne. Jeśli tata np. fotografował w jego obecności, również ono chce zrobić „ pstryk”. Chce obejrzeć i „ zbadać” talerze, które zawsze po wyciągnięciu z szafki tak interesująco dźwięczą. Chce po prostu aktywnie żyć i uczestniczyć w tym co robią dorośli. Nie przeżywa ono w pełni swojej aktywności przyglądając się perfekcyjnie przygotowanej plastikowej lalce czy karykaturalnym zwierzątkom. Lalce bez dokładnie odtworzonej twarzy dziecięca fantazja potrafi dodać wszystkie brakujące szczegóły. Lalka to może się śmiać, płakać, być zła lub zmęczona. Wiecznie uśmiechnięta plastikowa czy pluszowa twarz stanowi dla dziecka nieprawidłowy wzorzec – dla jego woli naśladownictwa i hamuje jego wyobraźnię. Jakie więc zabawki są właściwe? Na przykład lalka wykonana najprostszą i najstarszą metodą z małego kawałka tkaniny wypchanego wełną. Jeden koniec jest obwiązany sznurkiem, co przedstawia głowę, podczas gdy dwa ściągnięte sznurkiem końce tkaniny tworzą ręce. Później można przygotować lalkę drewnianą, którą można postawić i położyć, a także kukiełkę wykonaną z miękkiej flaneli. Właściwą zabawką jest każdy przedmiot, który pobudza do aktywności, a sam sobą przedstawia tak niewiele, że dziecko za pomocą swojej fantazji wciąż na nowo może wyposażać go w nowe cechy. Zabawką może być nawet pojedynczy palec, który porusza się, kurczy, wygina i tak wiele potrafi „ zdziałać”. Wspaniałą zabawę zapewnia także zwykła poduszeczka, którą można ugniatać, chować i przykrywać nią różne przedmioty czy prosta puszka, którą można otwierać i zamykać, wkładać w nią i wyjmować z niej najróżniejsze różne przedmioty. Zabawą jest także kawałek drewna, którym dziecko może stukać w dół i tym sposobem studiować zasady powstawania odgłosów i hałasu. Później wielkie zainteresowanie budzi kran, zlew i zwykła pokrywka na słoik, którą można czerpać wodę i robić „ morze”: Fascynujący jest również kuchenny garnek, kolorowy, wełniany pomponik, który można rzucać, przesuwać, toczyć, a także różnobarwne szmatki, którymi można przykrywać najróżniejsze rzeczy i wciąż na nowo je odkrywać. Dlaczego jest to tak ważne, aby ojciec, matka, wujkowie i ciocie nie obdarowywali dzieci żadnymi wymyślnymi, perfekcyjnymi zabawkami? Ponieważ te nie pozostawiają wyobraźni dziecka żadnej przestrzeni, a materiał z którego są wykonane, kolor i forma często w ogóle nie korespondują z rzeczywistością i burzą wrażliwość estetyczną dziecka. W książce „ Wychowanie dziecka” R. Steinem pisze: Dziecko uczy się nie przez pouczenia, ale przez naśladowanie. Jego fizyczne organy kształtują swoją własną formę poprzez oddziaływanie otoczenia fizycznego. Zdrowe widzenie kształtuje się wówczas, gdy otoczenie dziecka zostanie wyposażone we właściwe barwy i odpowiednie warunki świetlne. W mózgu i obiegu krwi tworzą się fizyczne podstawy dla zdrowego zmysłu moralnego, jeśli w swoim otoczeniu dziecko widzi odpowiednie postawy moralne. Jeżeli dziecko przed 7 rokiem życia wciąż postrzega wokół siebie postawy błędnego myślenia i nieprawidłowych działań, jego umysł przyjmuje w siebie taką formę działania, która w późniejszym życiu czyni go zdolnym tylko do popełniania takich samych błędów. Jeżeli ludzie mogliby mieć wgląd w sposób, wiedzę w jaki sposób kształtuje się ludzki mózg, z pewnością dawaliby dziecku tylko takie zabawki, które potrafią pobudzić tworzenie się mózgu.. Wszystkie zabawki powstające jako efekt martwych wyliczeń i odwzorowań, działają na wyobraźnię dziecka pustosząco i uśmiercająco; we właściwy sposób oddziaływuje natomiast to, co uruchamia bogate życie wyobraźni. Związek między fizyczną aktywnością i kształtowaniem się mózgu jest uzasadniony także z punktu widzenia medycyny. Przez odpowiednią terapię ruchową leczy się np. wczesnodziecięce uszkodzenia mózgu. Zaburzeniom mowy i dysleksji zapobiega się najlepiej poprzez trenowanie zręczności, ćwiczenia równowagi i orientacji. Wszystko, co dziecko wykonuje z zapałem i zaangażowaniem, co odbija się w jego wyobraźni działa na subtelniejsze kształtowanie się mózgu, który zaraz po urodzeniu jest jeszcze w bardzo niedojrzałym stanie. Niestety zalecenia mające na względzie autentyczny i optymalny rozwój dziecka są często i w różny sposób sprzeczne z ekonomicznym interesem wielu firm, które na obszarze dziecięcej przestrzeni życiowej widzą po prostu potężny rynek zbytu dla wielu swoich towarów. Jeżeli w takiej sytuacji sama rodzina ( nie mówiąc już o terapeutach, nauczycielach i wychowawcach) nie zdobędzie wiedzy na ten temat, co jest dla dzieci naprawdę dobre, dalsze pokolenia mogą ucierpieć z powodu głęboko sięgających szkód, owocujących brakiem fantazji, niedoborem wewnętrznej świeżości i aktywności, wewnętrzną pustką i nudą.
Bibliografia:
- W.Goebel, M. Glockler., W trosce o dziecko, Gdynia 1996.
- R. Steiner., Wychowanie dziecka, Gdynia 1993.