Wszyscy znają pojęcie specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu występujących u dzieci. Chciałabym przybliżyć to pojęcie tym, którzy nie orientują się o co chodzi. W procesie rozwoju dziecka bardzo ważna jest jego stymulacja. Nie możemy poprzestać na tym co proponują nam dla naszego dziecka w przedszkolu. Zwróćmy dokładną uwagę na to czego uczy się nasze dziecko. Jeżeli dziecko o prawidłowym rozwoju intelektualnym ma kłopoty z nauczeniem się czytania i pisania mówimy wtedy o dysleksji. Często spotykamy się z dysleksją rozwojową, która ma miejsce u dzieci mających problemy rozwojowe.
Po raz pierwszy specyficzne problemy w uczeniu się opisano ponad sto lat temu. Z ciekawostek na ten temat warto napisać, że przypadek ten opisany został przez okulistę a nie przez pedagoga, psychologa czy innego z tej dziedziny specjalistę. Okulista ten diagnozował czternastolatka, który nie odróżniał liter i nie mógł nauczyć się tym samym czytać. Podejrzewano u chłopca ogromną wadę wzroku i stąd skierowanie go na badanie okulistyczne. Ów okulista wykluczając wadę wzroku defekt chłopca nazwał „ślepotą na wyrazy”, „ślepotą słowną”. Pisząc o dysleksji nie sposób nie wspomnieć o jej przyczynach. A o przyczynach wiadomo tyle, że spowodowane są one nieprawidłowym funkcjonowaniem układu nerwowego, a w szczególności braki te są obserwowane w postrzeganiu wzrokowym czy słuchowym, zaburzeniami pamięci, kłopotami z orientacją, opóźnieniem w rozwoju języka.
Wielorakie są natomiast uwarunkowania tych zaburzeń. Zaniedbanie środowiskowe pogłębia zaburzenia i trudności dziecka. Do najczęściej wymienianych uwarunkowań zalicza się zaburzenia hormonalne, dziedziczność, uszkodzenia układu nerwowego (podczas ciąży i porodu o nieprawidłowym przebiegu lub we wczesnym dzieciństwie). Najczęściej problemy dyslektyczne zauważane są dopiero w okresie nauczania początkowego, najczęściej zauważa je nauczyciel w szkole, przedszkolu. Często jest to późno i nie dziecko nie ma już tak wiele czasu na wyrównanie braków. Ważnym terminem pisząc o specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu jest „ryzyko dysleksji”. Bardzo dobrze byłoby gdyby nauczyciele w przedszkolu wiedzieli pod jakim kątem obserwować dziecko i na czas zacząć odpowiednią jego stymulację a tym samym zmniejszyć u niego ryzyko dysleksji.
Ważne jest zaznajomienie się z poniższymi wytycznymi, które określają kiedy dana funkcja jest zaburzona.
Wiek przedszkolny (3-5lat)
- słabe umiejętności językowe: trudności z wypowiadaniem wyrazów złożonych, zapamiętywaniem nazw, trudności z budowaniem wypowiedzi,
- opóźniony rozwój mowy,
- mała sprawność ruchowa i koordynacja ruchów podczas czynności samoobsługowych, rysowania czy zabaw ruchowych,
- opóźniony rozwój ruchowy,
Klasa „0” (6-7lat)
- trudności z zapamiętywaniem piosenki lub wierszyka,
- błędy gramatyczne, wadliwa wymowa,
- niechęć do układanek,
- niechęć do rysowania, trudności z odtwarzaniem wzorów graficznych i szlaczków,
- trudności w nauce czytania,
- oburęczność, mylenie prawej i lewej ręki, trudności z używaniem określeń:prawo-lewo, nad-pod,
- trudności z różnicowaniem głosek podobnych (zaburzenia słuchu fonemowego), oraz z wydzielaniem z wyrazów sylab i głosek i z ich syntetyzowaniem (zaburzenia analizy i syntezy sylabowej i głoskowej),
Wiek szkolny (Powyżej 7 roku życia)
- niezdarny rysunek, brzydkie pismo,
- trudności z zapamiętywaniem nazw, nazwisk (przekręcanie), zaburzenia pamięci sekwencyjnej (dni tygodnia, miesiące), z zapamiętywaniem dat, tabliczki mnożenia, szeregów cyfrowych (numery telefonów), błędne zapisywanie liczb wielocyfrowych,
- trudności z opanowaniem poprawnej pisowni (błędy ortograficzne), mylenie liter podobnych pod względem kształtu (l-t-ł, p-b-g-d), opuszczanie, dodawanie, przestawianie liter, mylenie liter odpowiadających głoskom podobnym fonetycznie (d-t, w-f, z-s),
W terminologii funkcjonuje kilka postaci trudności w nauce pisania i czytania, a są to:
- dysgrafia -tzw. brzydkie pismo,
- dysleksja- trudności w czytaniu,
- dysortografia-trudności w opanowaniu poprawnej pisowni (w tym błędy ortograficzne), pomimo znajomości zasad pisowni,
- dyskalkulia- to trudności w uczeniu się matematyki, kłopoty z wykonywaniem prostych działań matematycznych, rozwiązywaniem zadań z treścią, liczenie na konkretach, brak abstrakcyjnego myślenia,
Bibliografia:
- Bogdanowicz M. O dysleksji, czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu-odpowiedzi na pytania rodziców i nauczycieli,
- Bogdanowicz M. Ryzyko dysleksji. Problem i diagnozowanie,