Człowiek rozwija się przez całe życie, poznaje swoje zdolności, upodobania, chce je realizować i wykorzystywać. Najważniejsze dla rozwoju jest zaspokojenie potrzeby jaką jest bezpieczeństwo. A. Maslow napisał „zapewnione bezpieczeństwo umożliwia rozwój wszystkich potrzeb i popędów w kierunku doskonałości. Zagrożenie poczucia bezpieczeństwa równa się spowodowaniu regresji do bardziej podstawowej dziedziny”. Dziecko musi czuć się bezpiecznie, nie może się niczego bać, lęk i niepokój mają być dla niego obce. Dorosły powinien zapewniać poczucie ciepła, sprawować opiekę nad dzieckiem.
Okresem, w którym zachodzą najszybsze zmiany ilościowe i jakościowe w rozwoju jest wiek pomiędzy 3-cim a 6-tym rokiem życia ( wiek przedszkolny). Według J. Brunera „dziecko zdobywa umiejętności wewnętrznego przedstawiania większych wycinków otaczającego go świata za pomocą odtwórczych wyobrażeń. Poznanie sprowadza się do bardziej refleksyjnego działania”. Dzięki refleksyjnemu działaniu dziecko rozwija się w sferze intelektualnej, emocjonalnej i społecznej.
Sfera intelektualna odnosi się do wszelkich umiejętności, zdolności jakie dziecko nabywa w trakcie kolejnych etapów swojego życia. Dziecko będące w wieku przedszkolnym nie umie się jeszcze uczyć poprzez czytania i słuchanie- tak jak dorosły, uczy się więc ono poprzez działania na rzeczywistych przedmiotach, lub na symbolicznych zastępnikach, którym to odpowiadają wyobrażenia. Zdaniem Piageta dziecko zdobyło już pewne doświadczenia fizyczne i logiczno-matematyczne. Doświadczenie fizyczne odnosi się do właściwości obiektów, jego istotą jest fakt, iż raz zdobyte umiejętności potrafią utkwić w pamięci dziecka na całe życie, przykładem może być poznanie smaku cytryny. Doświadczenia logiczno-matematyczne dotyczą relacji poznawanych przez dziecko na różnym poziomie w następnych okresach rozwoju. Doświadczenia te podczas nauki ulegają przeobrażeniom, wpływają na to jak postrzegamy pewne rzeczy, zdarzenia, czy sytuacje.
W tym wieku rozwija się również zainteresowanie określonymi przedmiotami oraz zjawiskami. Dziecko nie jest jeszcze gotowe do nauki określonych zasad, reguł, nie interesuje się nimi. Swoje postępowanie uważa za prawidłowe. W jego świecie rządzą prawa wyobraźni, nie logicznego myślenia. Zdaniem B. Bettelheim „ myśli małego dziecka nie mają uporządkowanego charakteru tak jak myśli osoby dorosłej; myśli małego dziecka to jest fantazjowanie”.
Nauka w wieku przedszkolnym odbywa się dzięki aktywności umysłowej dziecka, która następuje w sposób samorzutny. Dziecko to istota kreatywna, aktywna, ze względu na odmienne formy poznawania rzeczywistości różni się ono zdecydowanie od dorosłego. W okresie przedszkolnym rozwija się także zdolność do symbolicznego ujmowania przez dziecko otaczającej go rzeczywistości. W zabawach , rozmowie, rysunkach stosuje ono różne oznaczenia, oraz używa ich w celu doskonalenia orientacji.
Obok sfery intelektualnej bardzo ważną rolę odgrywa sfera emocjonalno- społeczna, odpowiada ona bowiem za sens i jakość życia, a także za poczucie wartości. Rozwój tej sfery dokonuje się w rodzinie, w obcowaniu z rówieśnikami. Istotą rolę odgrywają tu zabawy, dzięki którym dziecko jest bogatsze o nowe doświadczenia, uczy się opanowywać emocje, dostosowywać mimikę twarzy do zaistniałych sytuacji.
Czynniki o charakterze biologicznym i środowiskowym warunkują tempo i rytm rozwoju dziecka. Podstawowymi czynnikami dla rozwoju psychicznego oraz społecznego są odziedziczone i wrodzone zadatki anatomiczno-fizjologiczne organizmu; własna działalność i aktywność dziecka; wychowanie; środowisko. Czynniki te warunkują prawidłowy rozwój, nie mogą one istnieć samodzielnie., ponieważ funkcjonują one razem. Jedne z nich to czynniki, w których zachodzi rozwój, są to : zadatki organiczne i środowisko, natomiast drugie wyznaczają rozwój, należą do nich : wychowanie oraz aktywność własna.
Wiek przedszkolny to czas, w którym nie powinno zabraknąć dziecku poczucia bezpieczeństwa, spokoju. Musi czuć się kochane przez rodziców i że może na nich liczyć w każdej sytuacji. Egoistyczne zachowania dzieci są charakterystyczne dla dzieci będących w tym wieku, mają przyciągnąć uwagę dorosłych. Dziecko wysyła wtedy jasny komunikat o potrzebie kontaktu z rodzicami. Poświęcanie dużej ilości czasu dziecku sprzyja eliminowaniu jego negatywnych postaw, zachowań, emocji.
Bibliografia:
- Dymara B.,Dziecko w świecie zabawy. Zabawa i radość w literaturze, muzyce i życiu codziennym, Kraków 2009
- Kieral- Turska M., Jak pomagać dziecku w poznawaniu świata, Warszawa 2001