W obrazie klinicznym zespołu Aspergera dominują objawy odzwierciedlające deficyty charakterystyczne dla trzech obszarów całościowych zaburzeń rozwoju, a więc zaburzeń funkcjonowania społecznego, komunikacji słownej oraz szczególnych zainteresowań i czynności rutynowych. Deficyty w funkcjonowaniu społecznym objawiają się nieumiejętnością lub brakiem potrzeby nawiązania kontaktu z rówieśnikami, a także brakiem umiejętności interpretowania zachowań innych ludzi i nieadekwatnymi zachowaniami społecznymi. Dzieci z zespołem Aspergera wykazują mało zrozumienia dla reguł społecznych i nie mają intuicyjnej wiedzy, co jest społecznie do przyjęcia, brakuje im wyczucia, czego inni oczekują i jak inni odczuwają. Nie wykazują respektu wobec dorosłych i nie mają wyczucia dystansu. Sztywności, stereotypowości działań towarzyszy napięcie fizyczne, niezdarność ruchowa, oszczędna gestykulacja. Dzieci z zespołem Aspergera mają trudności w rozumieniu i ekspresji emocjonalnej innych ludzi, a także nieprawidłową i często nieadekwatną ekspresję własnych emocji. Ich zachowania są często odbierane jako ekscentryczne, dziwaczne, niegrzeczne lub niekulturalne. Oprócz nieprawidłowości w funkcjonowaniu społecznym, bardzo wyraźnym symptomem zaburzeń ze spektrum autyzmu są deficyty w komunikacji- zarówno słownej, jak i pozasłownej.
Dotyczą one przede wszystkim trzech sfer:
- pragmatyki, czyli używania języka w kontekście społecznym,
- semantyki, czyli rozpoznawania różnych znaczeń tego samego słowa,
- prozodii, czyli tonu, akcentu, intonacji i modulacji mowy.
Do objawów osiowych w zespole Aspergera należą również nietypowe, sztywne zainteresowania jakimś określonym tematem oraz czynności rutynowe. Szczególne zainteresowania osób z zespołem Aspergera przejawiają się najczęściej fascynacją pewnymi tematami, często z zakresu nauk ścisłych, astronomii, faktografii, czemu towarzyszy posiadanie bardzo szczegółowej wiedzy z danej dziedziny. Co ważne, zainteresowania nie służą nawiązaniu relacji z rówieśnikami. Często są tematem poruszanym w rozmowach, ale osoba z zespołem Aspergera nie dzieli się swymi przemyśleniami z rozmówcą, ani nie oczekuje informacji zwrotnej. Dominującą formą wypowiedzi jest monolog, który nie jest przerywany nawet wtedy, gdy druga osoba wyraźnie sygnalizuje, że chciałaby na przykład zmienić temat czy też wypowiedzieć swoje zdanie. Kolejnym problemem są tzw. czynności rutynowe, które początkowo mogą przybierać formę kolekcjonowania różnych przedmiotów, ale najczęściej innych niż te, które narzuca obowiązująca wśród rówieśników moda. Często towarzyszy im silna potrzeba bądź przymus dokończenia rozpoczętej czynności oraz nadmierna dbałość o szczegół. Dziecko z zespołem Aspergera ma skłonności do wymuszania bardzo sztywnych reguł na sobie i otoczeniu. Dotyczą one tego co będzie robione, w jaki sposób, w jakiej kolejności. Brak elastyczności uzewnętrznia się też często kłopotami w myśleniu twórczym i konkretnym. Dzieci takie wymagają wykonywania niektórych rzeczy w ten sam sposób, bez zmian. Często nie rozumieją jaki ma wpływ określony moment w odniesieniu do całej historii. Nie rozumieją połączenia początku działania z tym, co może być jego wynikiem.
Bibliografia:
- Jóźwiak S., (red.), 2009, Autyzm i zespół Aspergera, PZWL, Warszawa
- Gałkowski T., Kossewska J. (red.), 2000, Autyzm wyzwaniem naszych czasów, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków
- Goodwin E. P., Mc Kendry A. L., Dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej, 2007, Wydawnictwo K. E. Liber, Warszawa
- Kruk-Lasocka J., 2003, Autyzm czy nie autyzm, Dolnośląska Szkoła Wyższa Edukacji, Wrocław