Czy dzieci z uszkodzonym słuchem są „inne”? Nie odbierają one wszystkich dźwięków, zaś te które słyszą docierają do nich słabiej i są bardziej lub mniej zniekształcone (zależy to od rodzaju i stopnia ubytku słuchu).
Obecnie do szkół masowo trafiają dzieci z lekkim niedosłuchem, jak i te które praktycznie w ogóle nie słyszą. Dzieci niesłyszące i niedosłyszące mają duże szanse na pozytywne wyniki w nauce jak i „normalne” funkcjonowanie w grupie rówieśniczej.
Jednak wymaga to od otoczenia zrozumienia i ukierunkowanej pomocy. Dzieci z uszkodzonym słuchem , aby zrozumieć i odbierać mowę innych, pomagają sobie wzrokiem tzn. odczytują mowę z ust. Obserwują również bardzo uważnie zmieniające się sytuacje. W ten sposób udaje im się uczestniczyć w lekcji, rozmowie choć nie zawsze i nie przez cały czas.
Dziecko z wadą słuchu jest takie jak inne dzieci: biega, bawi się, uśmiecha, płacze, smuci się, jest ciekawe świata. Trudności pojawiają się wtedy kiedy ma nawiązać kontakt słowny, coś powiedzieć od siebie lub odpowiedzieć na pytanie. Dziecko często nie rozumie mowy, mimo że słyszy. Dla niego ta mowa może być niezbyt wyraźna, szybka lub powolna, może się zlewać w jednobrzmiący strumień dźwięków. Mowa takiego dziecka charakteryzuje się nieprawidłową artykulacją, inną melodią, niskim lub zbyt wysokim brzmieniem głosu. Przyczyną tego jest to, że dziecko nie reaguje na modulację głosu drugiej osoby, modulacja przecież wyraża emocje towarzyszące przekazywanym treściom.
Przyczyny i typy uszkodzeń słuchu:
Przyczyny uszkodzeń słuchu u dzieci są różne. Mogą być wrodzone lub nabyte:
Wady wrodzone – to np. różyczka, na którą matka chorowała będąc w ciąży, uraz okołoporodowy.
Wady nabyte są najczęściej spowodowane następstwem poważnych chorób dziecka np. zapalenie opon mózgowych lub stosowanie leków tzw. ”ototoksycznych”, które uszkadzają słuch. Bywa też, że uszkodzenie słuchu powstaje stopniowo, np. na skutek powtarzających się zapaleń ucha środkowego .Głuchota bywa też dziedziczna. Kiedy mamy do czynienia z utratą słuchu, to ważne jest zlokalizowanie miejsca, w którym nastąpiło uszkodzenie narządu słuchu oraz określenie typu wady słuchu.
Niedosłuch przewodzeniowy jest wówczas, gdy zostanie uszkodzone ucho środkowe. Może on wpłynąć na naturalny rozwój mowy.
Niedosłuch odbiorczy uszkodzenie w uchu wewnętrznym, tj. w ślimaku lub w odrębnie nerwu słuchowego. Jest to wada zazwyczaj głęboka (prawie głuchota). Aby określić ubytek słuchu dziecka, należy zrobić badanie audiometryczne, które określa w decybelach próg słuchu oraz pokazuje jakie dźwięki (niskie czy wysokie) dziecko słyszy. Laryngolodzy, surdologopedzi na podstawie audiogramu mogą określić możliwości rozwojowe w zakresie mowy (np. jakich głosek nie jest w stanie dziecko usłyszeć) oraz dostarczyć wskazówek dotyczących odpowiedniego doboru aparatu słuchowego.
Początki kontaktów z dzieckiem z wadą słuchu nie są łatwe. Może pojawić się uczucie lęku, niepewności zarówno u kolegów z klasy jaki i nauczycieli:
Należy zwracać się do ucznia niepełnosprawnego, tzn. tak, aby nas widział i mógł odczytać z naszych ust.
Głośno zawołać, aby na nas spojrzał lub podejść do niego bliżej.
Zaczynać mówić dopiero wtedy, gdy przed nim stoimy.
Mówić zrozumiale , troszkę spowalniając tempo.
W klasie integracyjnej powinien być pedagog wspierający, który wspomaga, wspiera, mobilizuje do pracy uczniów niepełnosprawnych.
Ważne jest, aby uczeń siedział w pierwszej ławce pod oknem. Wówczas znajduje się blisko nauczyciela i może słuchać jego wypowiedzi .Ma możliwość obracać się w kierunku mówiących kolegów i jest w stanie widzieć ich twarze.
Nauczyciel powinien ograniczyć chodzenie po klasie, gdyż uniemożliwia to dziecku skupienie uwagi.
Pogadanka czy wykład powinny być jak najczęściej wspierane różnymi przedmiotami takimi jak: zdjęcia, rysunki, ilustracje, napisy, przedmioty.
Temat również należy pisać na tablicy.
Pomocą w rozumieniu mowy są znaki wykonywane dłonią.
Sprawdzenie wiadomości
Należy zdać sobie że sytuacja i możliwość uczenia się dziecka z uszkodzonym słuchem znacznie odbiega od możliwości przeciętnego ucznia. Mając takiego ucznia w klasie należy poznać go bardzo dobrze. Warto poznać indywidualnie sytuacje dziecka- rodzaj i stopień słuchu, przebieg dotychczasowego rozwoju i aktualny poziom rozwoju jego mowy i języka. Dziecko z wadą słuchu należy oceniać stosownie do jego możliwości, wkładu pracy, wysiłku i postępów.
Pamiętamy, że dziecko z uszkodzonym słuchem jest przede wszystkim dzieckiem, a dopiero później osobą niepełnosprawną. Zatem nie wyolbrzymiajmy wagi słuchu i nie traktujemy jej jako przyczyny wszystkich jego problemów.
Przykładowy scenariusz zajęć lekcji języka polskiego w kl. II z dzieckiem niedosłyszącym:
Ćwiczenia oddechowe przy oknie.
- wdech powietrza nosem z podnoszeniem rąk
- wdech nosem i wydech ustami
Nauczyciel pokazuje plansze z samogłoskami a,o,u,e,y,i. Dzieci mają za zadanie na wydechu wymienić po kolei samogłoski w zaprezentowanym układzie, a następnie w izolacji.
Uczniowie zapisują temat lekcji
Nauczyciel przykleja na tablicy kartkę z tekstem. Dzieci czytają
„O Mariackim hejnale”
Jedna z wież Kościoła Mariackiego jest najwyższa więżą w Krakowie. Na jej szczycie znajduje się złocista korona, która widać z daleka . Przypominać miało to podróżnym ,że zbliżają się do stolicy królów polskich. Z tej wieży , zwanej hejnalicą, co godzinę rozlega się
grający na cztery strony świata hejnał. Piękna melodia hejnału urywa się nagle. Dlaczego ?…
Nauczyciel pokazuje na drugiej kartce pytanie do tekstu . Uczniowie odpowiadają na nie.
Uczniowie dobierają przymiotniki do rzeczowników (wszystko przyklejają do tablicy ).. Np.
Rzeczowniki
hejnał—(jaki?) mariacki
Jakie inne legendy związane są Krakowem?
Uczniowie zapisują pracę domową .
Bibliografia:
- ”Co słychać”? Poradnik dla rodziców dzieci z wada słuchu .Polski związek głuchych.
- Góralówna M. , Hołytńska B. „Rehabilitacje małych dzieci z wadą słuchu” PZWL ,W-wa 1993.
- Kubosko J. Kosmelowa” Dzieci z uszkodzonym słuchem ”Centrum Medyczne Prawnej Psychologiczno – Pedagogicznej W-wa 1997