Jąkanie jest zjawiskiem złożonym. Poszczególni badacze, dokonując prób zdefiniowania problemu jąkania, koncentrują się na różnych jego aspektach. W literaturze przedmiotu funkcjonuje więc wiele definicji jąkania.
Van Riper definiuje je jako „niezgodność równoczesnego i stopniowanego programowania ruchów mięśniowych potrzebnych do wytwarzania dźwięków mowy lub ich połączeń z następnymi dźwiękami w wyrazie” (M. Chęciek 2007, 45).
Byrne uważa jąkanie za zaburzenie mowy, w którym pojawiają się „zawahania, potknięcia, napięcie mięśniowe i nagłe ruchy”. Nasilenie i charakter objawów wpływają na pojawienie się u mówiącego i odbiorcy lęku. U części osób nie występuje świadomość własnej niepłynności pomimo pojawiających się objawów jąkania, stad nie czują one lęku przed komunikowaniem się (R. Byrne 1989, 9).
Na gruncie polskim dominują następujące opisy zaburzenia:
- Mitrinowicz-Modrzejewska dzieli jąkanie na: organiczne i czynnościowe – efekt zmian o charakterze czynnościowym w centralnym układzie nerwowym. Zaburzają one „ruchowe mechanizmy oddychania, fonacji i artykulacji” dając efekty w postaci przyspieszenia tempa mowy, zaburzeń toru oddechowego, desynchronizacji pomiędzy fazą wydechową, fonacyjną i artykulacyjną. Jąkanie organiczne traktuje jako „rzadką postać zaburzenia mowy […] występującego jako objaw towarzyszący afazji lub dyzartrii spastycznej […], do jego przyczyn należą urazy czaszki i mózgu”. W jąkaniu organicznym notuje się „wzmożone napięcie mięśni oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych oraz współruchy w obrębie twarzy, kończyn”. Badaczka wyszczególnia także jąkanie urazowe i rozwojowe – występujące u dzieci okresie kształtowania się mowy. Jąkanie urazowe jest wynikiem urazu fizycznego lub psychicznego (M. Chęciek 2007, 46).
- L. Kaczmarek definiuje jąkanie jako „zaburzenie mowy w płaszczyźnie suprasegmentalnej”. Oprócz nazwy jąkanie używa zamiennie balbuties, dysfemia, spazmofemia, laloneuroza. Do jego podstawowych objawów należą: nieprawidłowości rytmiczne i melodyczne mowy, przerwy w artykulacji, zacinanie się, powtarzanie i wydłużanie głosek. Jąkanie pojawia się w mowie spontanicznej, rzadko podczas czytania, powtarzania, recytacji, nigdy w śpiewie lub wypowiedzi chóralnej (M. Chęciek 2007, 47).
- Woźniak definiuje jąkanie jako „zaburzenie płynności mówienia”, w którym dominują zaburzenia „tempa mówienia, iloczasu, rytmu mówienia, koartykulacji, melodii wypowiedzi” (M. Chęciek 2007, 47).
- Pruszewicz charakteryzuje jąknie jako „rozpad koordynacji wszystkich ruchów biorących udział w mowie, tj. oddechowych, artykulacyjnych, fonacyjnych, mimicznych i gestykulacyjnych”. Wyszczególnia takie postaci jąkania jak: „a) jąkanie fizjologiczne i rozwojowe, b) wywodzące się z mowy bezładnej (tachyphemii), c) wywodzące się z zaburzeń prawidłowego rozwoju mowy, d) jąkanie w następstwie wczesnodziecięcych uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego, e) jąkanie pourazowe – po urazach fizycznych i psychicznych, f) afatyczne u dorosłych i dzieci” (M. Chęciek 2007, 47-48).
- Tarkowski podaje, iż „jąknie jest niepłynnością mówienia, spowodowaną nadmiernymi skurczami mięśni oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych, której towarzyszą różnorodne reakcje indywidualne lub społeczne, zakłócające komunikacje międzyludzką”(Z. Tarkowski 2002, 13).
Połączeniem najistotniejszych informacji dotyczących jąkania zawartych we wszystkich powyższych opisach jest definicja M. Chęćka. Zdaniem badacza, jąkanie jest komunikatywnym zaburzeniem płynności mówienia o podłożu wieloczynnikowym, któremu towarzyszą zakłócenia fizjologiczne, psychologiczne, językowe i socjologiczne, a przejawia się skurczami mięśni oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych, wywołujących kloniczne i toniczne blokowanie jednostek mowy oraz dysfunkcjami objawów pozajęzykowych pod postacią m.in. stanów logofobicznych i współruchów mięśniowych (M. Chęciek, 2007, 48).